N. I. SodIqova, E. a. KorNIyenko, M. d. XoShimxodjayEva periferIya va ofis qUrilmaLarini ta’MIrLaSh va ishLatish

Asosiy xotira hajmi.
Asosiy xotira saqlash qurilmalarining ikki 
turidan tashkil topgan:
– doimiy xotira qurilmasi DXQ (ROM – Read Only Memory), 
konstantalar va nomalum boshqaruv dasturlarini saqlashga 
mo‘ljallangan, bunda axborot DXQdan faqat o‘qiladi;
– tezkor xotira qurilmasi TXQ (RAM – Random Access Memory), 
axborotlarga ishlov beruvchi dasturlar ko‘rinishi dagi axborotni 
yozish, saqlash va o‘qish uchun mo‘ljallangan.
Asosiy xotiraning afzalligi uning yuqori tezligi va saqlash 
matritsasining har bir xotira yacheykasiga murojaat qila olish imko-
niyatidir. Asosiy xotira hajmi foydalanilayotgan protsessor turiga va 
uning so‘z uzunligiga bog‘liq, bu kompyuterning manzil maydoni 
deb ataladi. Dastlabki Intel 8086 protsessor asosidagi shaxsiy 
kompyuterlarda manzil maydoni 10
6
baytni, keyingi Intel 80486 
protsessor asosidagi ShK larning manzil maydoni 4×10
9
baytni va 
Pentium IV protsessor asosidagi ShK modellarida bu maydon 64×10
9 
baytni tashkil etadi.
Qattiq magnitli disklardagi jamlagich hajmi (QMDJ).
QMDJ 
hajmi odatda Gigabaytlarda o‘lchanadi, 1Gbayt = 1024 Mbayt. 
10 Gbaytli diskli xotira hajmi bugungi kunda yetarli hisoblanadi, 
lekin mutaxassislarning bashorat qilishlaricha yangi dasturiy mahsu-
lotlarning har biri bir necha Gigabayt tashqi xotirani talab qilishi 
mumkin.
Kesh-xotira. 
Bu buferli, foydalanuvchi kira olmaydigan tezkor 
xotira bo‘lib, tezligi nisbatan past bo‘lgan xotira qurilmalarida 
saqlanuvchi axborot va operatsiyalarni jadallashtirish uchun kom-
pyuter tomonidan avtomatik tarzda ishlatiladi. Masalan, asosiy 
xotiradan operatsiyalarni jadallashtirish uchun mikroprotsessor ichida 
registrli kesh-xotira tashkil qilinadi (birinchi darajali L1 kesh-xotira) 
yoki mikroprotsessordan tashqarida, tizimli platada (ikkinchi darajali 
L2 kesh-xotira) tashkil qilinadi; diskli xotiradan operatsiyalarni 
jadallashtirish uchun elektron xotira yacheykalarida kesh-xotira tashkil 
qilinadi (uchinchi darajali L3 kesh-xotira). Zamanoviy ShKlarda L1 
kesh-xotiraning hajmi 16 Kbaytgacha, L2 kesh-xotiraning hajmi 
256 Kbaytgacha bo‘ladi.

---

9