Sonlar nazariyasi

---

“ AFROSIYOB ”
O’quv Markazi
Xakimjon Vaxobov
1 – Mavzu :
SONLAR NAZARIYASI
Matematikada turli xil sonlar mavjud . Matematikada turli xil sonlar ustida amallar 
bajariladi. Matematika deganda , ko’pchilik xayoliga birinchi navbatda turli xil sonlar
keladi.
Biz Matematikani qulayroq o’rganish uchun sonlarni turli xil guruhlarga bo’lib 
olamiz: Masalan : Natural sonlar , butun sonlar , irratsional sonlar , ratsional sonlar
va h.k
Avvalo biz raqamlar haqida fikr yuritamiz. Raqamlar – sonlarni yozishda 
ishlatiladigan belgilardir. Ona tilimizda so’zlar harflardan tuzilganidek , 
matematikada sonlar raqamlardan tuziladi. Raqamlar soni 10 ta bo’lib ular :
0 ; 1 ; 2 ; 3 ; 4 ; 5 ; 6 ; 7 ; 8 ; 9
Sonni yozishda nechta raqam ishlatilganligiga qarab Sonlar quyidagicha turlarga 
bo’linadi:
1 xonali sonlar 
: 1 ; 2 ; 3 ; 4 ; 5 ; 6 ; 7 ; 8 ; 9 ; 0
2 xonali sonlar :
10 ; 11 ; 12 ; 13 ; 14 ; 15 ………. 99 
Ikki xonali sonning belgilanishi : Misol uchun : 43 = 4·10 + 3 
3 xonali sonlar :
100 ; 101 ; 102 ; 103 ; 104 ; 105 ; 106 ……..999
Uch xonali sonning belgilanishi :
Misol uchun : 345 = 3·100 + 4·10 + 5
4 xonali sonlar :
1000; 1001 ; 1002 ; 1003 ; ……………… 9999
To’rt xonali sonlar belgilanishi:
Sonlarning yana ayrim bir turlarini ko’rib chiqamiz : 
Natural sonlar
– Sanoqda ishlatiladigan sonlar . Biz narsalarning sonini bilmoqchi 
bo’lsak , sanashni qanday amalga oshiramiz 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 , ……..
Shuning uchun natural sonlarning eng kichigi – “ 1 “ hisoblanadi .
Bizda 0 ( nol ) natural son emas.
Natural sonlar “ 
N 
” harfi bilan belgilanadi .
Butun sonlar
– natural sonlar , natural sonlarga qarama – qarshi sonlar va 0 dan 
iborat sonlar to’plami: 
...12 -11 -10 -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ….
0 – natural son emas , lekin butun son .
Butun sonlar deb , kasr qismi nolga teng bo’lgan sonlarga aytiladi. 
Butun sonlar “ 
Z
“ harfi bilan belgilanadi.
ab = 10·a + b
abc = 100·a + 10·b + c
abcd = 1000·a + 100·b +10· c + d

---

“ AFROSIYOB ”
O’quv Markazi
Xakimjon Vaxobov