Conference Paper

 
Литература: 
1. Миркамилов Т.М. и др Гидролитическая устойчивость модифицированной 
мочевино-формальдегидной смолы. Узбекский химический журнал №3, 1991. 32-34 
стр 
2. Абдурахимов А.А. и др Изучение водостойкости модифицированной мочевино-
формальдегидной смолы . // Архитектура Строительство Дизайн., 2019, N2, с.173-176. 
ЯНГИ ТАРКИБЛИ ҚОТИРМА МАТО УЧУН ТЎҚИМА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ВА 
СИФАТ КЎРСАТГИЧЛАР ТАҲЛИЛИ 
Абдуллаев У.Т.
 1
, Мирхожаев М.М.
 2 
Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти
1
, 
Наманган мухандислик-технология институти
2
,
 
Аннотация 
 
Мақолада янги таркибли қотирма мато учун 21 турдаги тўқима ишлаб чиқарилган. 
Тўқималарнинг ўрилиш тури, арқоқ ипи толавий таркиби ва чизиқли зичликлари турли 
вариантларда синовлар кўрсатиб берилган. Ишлаб чиқарилган тўқималарнинг физик-
механик кўрсатгичлари “Наманган синов ва сертификатлаштириш маркази” 
ДУКнинг 
қошидаги 
“Енгил 
саноат 
маҳсулотлари 
аккредитланган 
синов 
лабораторияси”да аниқланиб таҳлил этилган. 
Таянч сўз ва иборалар: ўрилиш, танда, арқоқ, қотирма мато, полотно, репс, узилиш 
кучи, узайиш, бикрлик, чизиқли зичлик, юза зичлик, тўқима. 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
81 
Чет элда ишлаб чиқарилаётган қотирма матоларнинг толавий таркиби асосан 
полестр толадан таркиб топганлиги аниқланди. Тўқиманинг ўрилиши аксарият қотирма 
матоларники 
полотно 
ва 
репс 
ўрилишдан 
ташкил 
топган 
[1].
Тўқималар Ўзбекистонда, Хитой Халқ Республикасида, Германияда ва Туркия 
давлатларида ишлаб чиқарилаётган мавжуд қотирма матоларни хусусиятлари 
ўрганилиб, 21 ассортиментдаги тўқималар ишлаб чиқарилди.
Ўзбекистон Республикасида полестр толасининг қимматлиги, кийим-кечакларда 
кимёвий толаларнинг ҳаво ўтказувчанлик хусусияти пастлигини ҳамда пахта толаси 
полестр толасидан кўра арзонлигини инобатга олиб қотирма мато ишлаб чиқариш учун 
танда системасига ипи учун чизиқли зичлиги 20 тексли пахта ипи танлаб олинди. 
Арқоқ ипиларининг толавий таркиби 1-жадвалда кўрсатилган ҳар хил иплар танлаб 
олинди. Ишлаб чиқарилган тўқималар қуйидаги 3 хил тўқималарнинг ўрилишлари
танлаб олинди. 
Ишлаб чиқарилган ишлаб чиқарилган тўқималар “Наманган синов ва 
сертификатлаштириш маркази” ДУКнинг қошидаги “Енгил саноат маҳсулотлари 
аккредитланган синов лабораторияси”да сифат кўрсатгичлари аниқланди. 1-жадвалда 
ишлаб чиқарилган тўқималарни техник кўрсатгичлари кўрсатилган. 
Хитой Халқ Республикаси томонидан ишлаб чиқарилган HD-B617 узиш ускунасида 
матонинг узилиш кучи ва узилишдаги узайишини Гост 3813-72 стандарти [2] орқали 
аниқланди. Россия давлати томонидан ишлаб чиқарилган ВПТМ-2М ускунасида эса 
ишлаб чиқарилган тўқималарнинг ҳаво ўтказувчанлигини Гост 12088-77 стандарт [3] 
талаблари асосида синов амалга оширилди. Гост 3812-72 стандарти [4] бўйича юза 
зичлигини аниқланиб ишлаб чиқарилган тўқималарнинг физик-механик хоссалари
2-жадвалда кўрсатилган.