Z nishonova, D. Qarshiyeva eksperimental psixologiy a

Hd
j yig'indini variant soni N ga bo'linadi. Natijada, 
dispersiya deb ataladigan 
a 2
miqdor topiladi:
Dispersiyadan kvadrat ildiz olinsa, bizni qiziqtirgan, ya'ni M 
dan (o'rta arifmetik qiymatdan) o'rta chetlanish kelib chiqadi:
Bu miqdor, y a’ni (sigma) o'rtacha kvadrat chetlanish deb 
ataladi. Endi biz M va 

miqdorlarni bilganimiz sababli, x b x2,
x3.......xn variantlari yig'indisining to'la statistik xarakteristikasiga
egamiz. M va miqdorni bilishning o'zi ikkita o'rta arifmetik qiymatni 
o'zaro taqqoslash uchun yetarlidir.
V.D.Nebilisin tajribalarida ko'rsatkichlam ing biri (shartli ref- 
leksning o'tish tezligi) yuzasidan tekshiriluvchilar orasida ikkita
guruh V: y a’ni qo'zg'alish ustun bo'lgan, ya’ni hayajonli kishilar va 
muvozanatlashgan, ya'ni vazinin kishilar guruhi yuzaga keladi.
Ana shu tekshiriluvchilarning o'zlari bilan ularning alfa 
indekslarini aniqlash yuzasidan tajribalar o'tkazildi. Q o'zg'alish 
ustun bo'lgan guruh (7 kishi) uchun alfa indeksning quyidagi 
miqdorlari olinadi: 91; 56; 73; 51; 82; 46; 78. Muvozanatlashgan, 
ya'ni vazmin guruh (15 kishi) uchun alfa indeks miqdori 
quyidagilarga teng bo'lib chiqdi: 65; 72; 82; 95; 78; 84; 88; 91; 94; 
70; 68; 3; 96; 92; 89.
d = x-M .
28

---

Birinchi qator uchun M va <7 ni hisoblab topamiz. 1-jadvalda Xi 
alfa-indeks ko‘rsatkichi, har bir variantning o‘rta arifmetik qiymat 
Mi dan chetlanishlari hamda bu chetlanishlarning kvadratlari d2 
keltirilgan.
_______________ ___________ __________________
1-jadval
X,
d
d2
91
22,9
524.4
56
-12.1
146,4
73
4,9
24,0
51
-17,1
292,4
82
13,9
193,2
46
-22,1
488,4
78
9,9
98,0
= 477
+55,6
-51,3
S d 2 = 1766,8
V
477
X, ni N, ga bo'lib : M = —
= 68,1 ekanini topamiz.
d2 ni N 1 - I2 ga bo'lib, ° i , dispersiyani topamiz:
^ d2 = 1766
= 2 9 4 5
N
- 1 
6
Kvadrat ildizdan chiqaramiz va o ‘rtacha kvadrat chetlanish 
qiymatiga ega boMamiz:
cr = д/294,5 =17,2
Ikkinchi qator bilan xuddi shunday hisoblash ishlari o'tkazib, 
M2=82,5 va ^ 2=10,5 ekanligini topamiz.
Endi biz Mi bilan M2 orasida muhim farq bor yoki yo‘qligini 
aniqlay olamiz. M2-M i farqning statistik to 'g ‘riligini aniqlash uchun 
Student - 1 kriteriysidan foydalaniladi:
29

---

+ 
т~,