Вазирлиги тошкент молия институти

“Халқаро савдо”
фаннинг предмети 
сифатида турли давлатлар ва 
уларнинг резидентлари томонидан тузилган ва тузиладиган шартномалар 
ҳисобланади. Кенгроқ маънода “Халқаро савдо” фанининг предмети халқаро 
айирбошлашда иштирок этадиган маҳсулот ва ишлаб чиқариш омилларига 
бўлган талаб ва таклифнинг шаклланиш қонуниятлари ва бундан келиб 
чиқадиган мамлакатнинг иқтисодий сиёсатига тегишли хулосалар ҳисобланади.
“Халқаро савдо” фанининг тадқиқот предмети мамлакатларнинг иқтисодий 
муносабатларида мавжуд бўлган махсус муаммоларни ўз ичига қамраб олади: 
ташқи савдодан олинадиган ютуқлар, савдо ҳусусияти (ким, нимани ва кимга 
сотади), протекционизм, тўлов баланси, валюта курсларининг белгиланиши, 
сиёсатни халқаро мувофиқлаштирилиши ва капиталнинг жаҳон бозори ва х.к. 
ҳисобланади.
Халқаро савдо халқаро иқтисодий муносабатлар, яъни турли 
мамлакатлар ўртасидаги хўжалик алоқалари негизида ётади. 
Халқаро 
иқтисодий муносабатлар 
қуйидаги шаклларда намоён бўлади: 

---

9 
- товар ва хизматлар билан халқаро савдо; 
- капитал ва чет эл инвестицияларининг ҳаракати; 
- ишчи кучининг миграцияси; 
- ишлаб чиқаришнинг давлатлараро кооперацияси; 
- фан ва техника соҳасидаги айирбошлаш; 
- валюта-кредит муносабатлари; 
Халқаро меҳнат тақсимоти ривожланиши натижасида жаҳон бозори таркиб 
топади. Жаҳон бозорига 
товар ва хизматларнинг халқаро ҳаракати 
сифатида 
қараш мумкин. Жаҳон бозори ўзининг ривожланишида бир қатор босқичлардан 
ўтадики, улардан ҳар бири миллий хўжаликнинг халқаро иқтисодий 
муносабатларга жалб қилинишининг маълум даражаси билан характерланади. 
Капиталнинг халқаро ҳаракати - бу капиталнинг чет элда 
жойлаштирилиши ва фаолият қилиши. 
У чет элга қуйидаги шаклларда 
чиқарилади: 
- хусусий ёки давлат капитали шаклида. Капиталнинг халқаро ташкилотлар 
йўли билан ҳаракати кўпинча мустақил шакл сифатида ажратилади. 
- пул ва товар шаклида. Жумладан, капитал чиқариш машина ва ускуналар, 
патентлар, нау-хау ҳамда товар кредитлари шаклида бўлиши мумкин. 
- қисқа ва узоқ муддатли кредитлар шаклида; 
- ссуда ва тадбиркорлик капитали шаклида. Ссуда шаклидаги капитал 
қуйилмалар бўйича фоиз, тадбиркорлик шаклидаги капитал эса фойда 
келтиради. 
Тадбиркорлик капитали тўғридан-тўғри ва портфелли инвестициялардан 
иборат бўлади. Тўғридан-тўғри инвестициялар шу капитал ҳисобига қурилган 
объект (корхона)лар устидан назорат қилиш ҳуқуқини беради, портфелли 
инвестициялар эса бундай ҳуқуқни бермайди. У одатда акция пакетлари ҳамда 
облигация ва бошқа қимматли қоғозлар шаклида берилади. 
Халқаро иқтисодий муносабатларнинг анча мураккаб жиҳатларидан бири