Вазирлиги тошкент молия институти

1-МАВЗУ. “ХАЛҚАРО САВДО” ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ, МАҚСАДИ
ВА ВАЗИФАЛАРИ 
РЕЖА: 
1. “Халқаро савдо” фанининг предмети ва мақсади 
2. Халқаро савдонинг мазмуни, тузилиши ва хусусиятлари 
3. Жаҳон бозори ва жаҳон хўжалиги. Жаҳон иқтисодиётида мамлакатларни 
таснифлаш 
4. Халқаро савдонинг ривожланиш босқичлари 
5. Жаҳон бозорининг товар тузилмаси 
6. Замонавий халқаро иқтисодий муносабатларнинг ривожланиш хусусиятлари. 
7. Ўзбекистон иқтисодиётини жаҳон хўжалиги тизимига интегратсияси. 
 
 
1.
 
“Халқаро савдо” фанининг предмети ва мақсади 
Ҳозирги жаҳон ривожининг хусусиятли белгиси ташқи иқтисодий алоқа-
ларнинг, аввало, ташқи савдонинг тез ўсиши ҳисобланади. Ташқи савдо халқаро 
ҳамкорликнинг ишлаб чиқариш, илмий-техника ва бошқа шакллари (кадрларни 
тайёрлаш, туризм ва ҳ.к.) билан бир қатордаги халқаро иқтисодий муносабат-
ларнинг муҳим шакли ҳисобланади. Барча мамлакатлар ташқи савдоси мажмуи 
халқаро савдони ташкил этади. 
Халқаро савдо – бу турли мамлакат хўжаликлари ўртасидаги товар ва 
хизматларни айирбошлаш жараёнида содир бўладиган муносабатлар 
мажмуидир.
Халқаро савдо қадимдан мавжуд бўлсада, фақат XIX асрга келиб, 
яъни деярли барча ривожланган мамлакатлар халқаро савдо алоқаларида 
иштирок эта бошлаши билан жаҳон бозори шаклига кирди.
Халқаро савдо ташқи савдо айланмаси, экспорт ва импорт, савдо баланси 
каби кўрсаткичлар билан тавсифланади. 
Экспорт – мазкур мамлакатда ишлаб чиқарилган товар ва хизматлар-
ни мамлакатдан ташқарига чиқарилиб чет эллик мижозларга сотишдир.
Экспортнинг иқтисодий самарадорлиги, фойдалилиги шу билан аниқланадики, 
мазкур мамлакатда ишлаб чиқариш харажатлари товарни импорт қилувчи 

---

8 
мамлакатлар харажатларидан паст бўлган маҳсулотларни четга чиқаради. Бунда 
экспортда олинадиган ютуқ ҳажми мазкур товар миллий ва жаҳон нархлари-
нинг нисбатига, мазкур товарнинг халқаро айланмасида иштирок этувчи мамла-
катларнинг меҳнат унумдорлигига боғлиқ. 
Халқаро савдода товарларнинг экспорт таркиби фан-техника революцияси 
ва халқаро меҳнат тақсимотининг чуқурлашуви таъсири остида ўзгаради. 
Ҳозирги даврда халқаро савдонинг экспорт таркибида қайта ишловчи саноат 
маҳсулотлари етакчи ўринга эга бўлиб, унинг ҳиссасига жаҳон товар айир-
бошлашининг 3/4 қисми тўғри келади. Озиқ-овқат, хомашё ва ёқилғи улуши 
фақат 1/4 қисмини ташкил қилади. 
“Халқаро савдо”
фани ишлаб чиқилган товарлар ва хизматларнинг 
халқаро миқиёсдаги ҳаракатини, ишлаб чиқариш омиллари, ресурсларининг 
ҳаракати ва молиялаштириш, халқаро иқтисодий сиёсатни шакллантиришда 
турли ҳил давлатларга тегишли хўжалик субъектларининг ўзаро ҳаракатлари 
қонуниятларини ўрганади.