Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
458 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
U buyuk olim hisoblanib insonlarni butun umri davomida haqiqat sari intilish 
yolg’on va yomon ishlardan shuningdek, nafs balosidan saqlanish to’g’risida 
ma’lumot bergan.Inson hayotga bir marta keladi bu hayotda o’zidan yaxshi nom ezgu 
amal qoldirishi lozim zero,bu dunyo o’tkinchi bu dunyoda biz faqatgina sinovdamiz 
sinovli kunlarni qanday o’tkazish o’z qo’limizda.Insonning tili bilan qalbi bir bir xil 
bo’lishi lozim.Bunday shaxslarimizdan biri Bahoviddin Naqshband. U Naqshbandiya 
tariqatining asoschisi hisoblanib quyidagi g’oyalarni ilgari suradi:’’Qo’lingdan 
kelguncha birovga ozor yetkazma,qax-u g’azab o’tiga aslo tashlanma, agar abadiy 
rohat istasang, hamisha o’zingni ranjit, birovni ranjitma’’.Allomaning fikriga 
ko’ra,shaxsiy hotirjamlik inson va jamioyat hayotining asosi sifatida e’tirof 
beriladi.Abu Rayhon Beruniy ham shu borada fikr yuritgan.Uning ‘’Qadimgi 
xalqlardan qolgan yodgorliklar’’,’’Hindiston’’,kabi asarlarida:Har bir inson o’z 
nonini o’zi halol topib yeyishi darkor’’,degan g’oya ilgari surilgan. Tasavvuf ilmidan 
saboq beruvchi shaxs-shayx,murshid, pir, eshon, xoja, mavlo, mavlona, maxdum kabi 
unvonlar bilan tanilgan. Tasavvufdan saboq oluvchi shaxs-murid, solik, axli, hol, kabi 
nomlar bilan atalgan. Tasavvuf bo’yicha oliy maqomga erishgan sohibkaromat pirlar-
valiy, avliyo, qutb, aqtob, avtod, chilton, abdol, abror, ahror, siddiq, g’avs, deyilgan. 
Tasavvuf ilmi kamtarlik, olijanoblik kabi fazilatlarni o’zida mujassam etib, nafsni 
poklash yo’li bilan komil inson bo’lishga undaydi. Bu hayotda inson hammani teng 
ko’rishi odamlarni toifaga ajratmay hammaga yaxshilik va mehr ulashishi lozim, axir 
barchamizni ollox teng qilib yaratgan. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, har bir inson halol va to’g’ri yo’lni 
tanlamog’i, adolatli qaror chiqarmog’i, qo’lidan kelguncha ezgu amallarni bajarmog’i 
lozim. Inson hayotda haqiqiy inson bo’lish uchun haqiqat yo’lidan yurishi lozim. 
Haqiqatni qidirgan inson hayotda o’z baxtini ham to’g’ri yo’lga yo’naltirgan inson 
sifatida ulug’lanadi. Bu jarayonda inson yaxshilik va yomonlik o’rtasidagi kurashish 
kerakligini anglab yetadi.