«применение современных информационно коммуникационных технологий в проведении реформ в новом узбекистане»

«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya 
Andijon 
 
27-29 oktabr 2021 yil 
99 
Бозорнинг асосий қонунларидан бири бўлган талаб ва таклиф қонуни 
учта иқтисодий ҳодиса - нарх, талаб ва таклиф ўртасида доимий боғлиқликни 
ўрнатади. Талаб ва таклифга кўп омиллар таъсир қилади:

бозор иштирокчилари сони;

иштирокчиларнинг пул даромадлари;

илмий -техник тараққиёт даражаси;

мода;

реклама ва бошқалар.
Лекин асосий омил, албатта, маҳсулот нархидир. Маҳсулотнинг бозор 
баҳоси билан талабнинг миқдори ўртасида тескари боғлиқлик мавжуд, яъни 
бозор нархининг ошиши, бошқа нарсалар тенг бўлиши талаб ҳажмини 
камайтиради. Маҳсулотнинг бозор баҳоси билан харидорга таклиф 
қилинадиган миқдор ўртасида тўғридан-тўғри боғлиқлик мавжуд, яъни 
маҳсулотни этказиб бериш ҳажми нарх ошиши билан ортади ва пасайиши 
билан камаяди. 
Дастурий маҳсулотларни сотишда одатий талаб ва таклиф тушунчалари 
ғайриоддий маънога эга.
Тайёр маҳсулотни такрорлаш ишлаб чиқариш учун катта 
харажатларнинг йўқлиги деярли чексиз етказиб беришнинг мавжудлигини 
англатади. 
Бироқ, дастурий маҳсулотга бўлган талаб фақат маҳсулотнинг пайдо 
бўлиши билан юзага келади, сотувчининг катта саъй-ҳаракатлари билан 
кенгаяди ва ҳар доим бозорнинг потенциал имкониятлари билан чегараланади. 
Компьютерлар ва ДВ каби товарларнинг бир-бирини тўлдириши ДВ 
бозори ҳажмининг ўрнатилган компьютерлар сонига бевосита боғлиқлигини 
белгилайди. Харидор (фойдаланувчи) ДВ бозорига киришдан олдин, кириш 
тўсиғини енгиб ўтиши керак, яъни шахсий компьютер сотиб олиш учун йирик 
харажатларни амалга ошириши керак, лекин бу оммавий фойдаланиш 
дастурлари айланишига таъсир қилади.
ДВга бўлган талабнинг ошиши дастурий воситанинг бир нусханинг 
нархининг пасайиши орқали бўлиши аниқ.
Телекоммуникациянинг ривожланиши билан боғлиқ ҳолда, компьютер 
бозорини тармоқ хизматлари бозори билан алмаштириш тенденцияси 
кузатилди. 
Шундай қилиб, компьютер сотиб олишнинг дастлабки харажатлари 
провайдер компаниялари томонидан амалга оширилади, улар иложи борича 
кўпроқ фойдаланувчиларга хизмат кўрсатиш орқали бу харажатларни 
осонгина ва тезлик билан қоплайдилар. 
Нархларни дискриминация қилиш, яъни харидорларнинг турли 
тоифалари учун бир хил товарга ҳар хил нархларни белгилаш, агар маҳсулотни 
яратиш бўйича дастлабки харажатлар умумий харажатларга мутаносиб бўлса, 
ўзини оқлайди ва ҳатто мақсадга мувофиқдир.

---