|
Yordamchi asboblar.
Duradgorlik
ishlari
turli
asboblardan
foydalanib
bajariladi.
Ular
asosiy
va
yordamchi
xillarga
bo‘linadi.
Asosiy
asboblar
arra,
randa,
parma,
iskana
va
boshqalardan,
yor-
damchi
asboblar
esa
egov,
bolg‘a,
ombur,
qirqqich
(кусачки),
yassi
ombur
(плоскогубцы),
gayka,
kalitlar
va
otvyortka,
shuningdek,
yog‘och
bolg‘alaridan
iborat.
Detallarni
egri
sirtli
burchaklarini
yoki
boshqa
asboblar
ishlatish
qiyin
bo‘gan
joylarini
tozalash,
shuningdek,
parma
hamda
arralarni
charxlash
uchun
egovlardan
foydalaniladi.
Egovlar
turli
shakl
va
o‘lchamli
bo‘lib,
ular
mayda
tishli,
barxat
va
yirik
tishli
egovlarga
bo‘linadi.
Yirik
tishli
egovlarning
tishi
uchburchak
shaklida
bo‘lib,
uning
o‘tkir
uchi
bo‘rtib
turadi,
mayda
tishli
egovlarniki
esa
yaxlit
ariqchalarning
bir-biri
bilan
kesishuvidan
hosil
bo‘ladi,
barxat
egov-
larning
tishi
mayda
o‘yimlardan
iborat
bo‘lib,
bir
yoki
ikki
qator
joylashtiriladi.
Egovlar
sim
cho‘tka
bilan
tozalanadi.
Ularni
quyidirib
tozalash
mumkin
emas,
aks
holda
tishlar
tezda
yeyiladi.
Egovlarni
tozalashning
eng
oddiy
usuli
ularni
qaynab
turgan
suvga
bir
necha
minut
solib
turishdir.
Egovlar
dastalarga
puxta
o‘tqazilishi
kerak.
Durodgorlik bolg‘alarining
uriladigan
yuzasi
tekis
prizma
shak-
lida
bo‘lib,
chiqiq
yuzali
dumaloq
slesarlik
bolg‘asidan
farq
qiladi.
Slesarlik
bolg‘asi
ishlatilganda
yog‘ochning
urilgan
joylari
eziladi.
Duradgorlik
bolg‘asi
uch
hil,
600,
400
va
200
g
og‘irlikda
bo‘ladi.
Bolg‘alarning
dastasi
qayin,
buk,
grab,
zarang
va
qizil
daraxtlardan
yasaladi.
400
g
li
bolg‘aning
uzunligi
110
mm,
urish
yuzasining
ko‘ndalang
kesimi
20
´
20
mm
bo‘ladi.
Gayka kalitlari
qirra
kallakli
yirik
burama
mixlarni
va
boltlar-
ni
burab
mahkamlash
va
bo‘shatish
uchun
hamda
stanokni
sozlash
uchun
ishlatiladi.
73
Duradgorlik
ishlarida
har
xil
o‘lchamli
burama
mixlardan
foy-
dalaniladi.
Shu
sababli,
duradgorda
uchining
kengligi
va
qalinligi
burama
mix
kallagining
kesma
chuqurchasiga
mos
keladigan
har
hil
otvyortkalar
bo‘lishi
kerak.
Ular
bilan
turli
o‘lchamdagi
burama
mixlarni
mahkamlash
va
bo‘shatish
mumkin.
Bu
ishda
kolovorot-
dan
ham
foydalanish
mumkin.
Unga
turli
uchliklar
kiydirib,
burama
mixlarni
osongina
bo‘shatish
yoki
mahkamlash
mumkin.
Yog‘och bolg‘a
yassi
va
dumaloq
kallakli
bo‘lib,
katta
va
kichik
iskanalarning
dastasiga
urish
uchun
qo‘llaniladi.
Dumaloq
yog‘och
bolg‘aning
katta
diametri
120
mm,
toreslarining
diametri
80
mm,
balandligi
180
mm,
dastasining
uzunligi
390
mm
bo‘ladi.
Yog‘och
bolg‘alar
bujun,
grab,
qayrag‘och
yoki
bilong‘i
qayindan
yasaladi.
Omburlar
mix
yoki
shpilkalarni
sug‘urib
olish
uchun
ishlatiladi.
Uning
jag‘lari
mustahkam
va
jiрs
tishlashadigan
bo‘lishi
kerak.
Qirqichlar
–
yopiq
birikmali
buyumlar
yasashda
ishlatiladigan
shpilka
hosil
qilish
uchun
mixlarning
kallagini
qirqishda
qo‘llaniladi.
Ruletka
–
mato
yoki
metall
lenta
bo‘lib,
unga
santimetr
va
millimetr
hisobidagi
chiziqlar
(o‘lchamlar)
chizilgan.
Lenta
metall
yoki
plastmassadan
yassi
qilib
yasalgan
dumaloq
g‘ilof
ichiga
joylashtiriladi.
Markazida
knopka
bor.
Knopkani
bosib,
lenta
kerakli
o‘lchamda
chiqariladi.
Metr
yog‘och
yoki
po‘latdan
yasalgan
va
bir-biriga
sharnirli
ulangan
bir
necha
chizg‘ichdan
iborat.
Metall
metrlar
mustahkam
va
qulaydir.
chizg‘ich va burchaklik
materialning
uzunligi
va
burchagi-
ni
o‘lchash
va
reja
chizig‘i
chizish
uchun
ishlatiladi.
Burchaklik
asos(tovon)va
unga
to‘g‘ri
burchak
ostida
o‘rnatilgan
yupqa
metall
yoki
yog‘och
chizg‘ichdan
iborat.
Detalning
vazifasi,
o‘lchami,
materialning
sifati
va
mavjud
jihoz-
larga
qarab,
xomaki
zagotovka
olish
uchun
yog‘och
materialni
ikki
usulda
taxminiy
rejalash
va
bichish
mumkin.
Birinchi usul:
taxta
ko‘ndalangiga
arralanib(ko‘ndalang
yuza-
larini
tekislab),
kalta
bo‘laklarga
bo‘linadi,
shundan
so‘ng
har
bir
bo‘lakni
bo‘ylama
arralab,
ayrim
bruslarga
ajratiladi.
74
Ikkinchi usul:
taxtani
arralab,
uzun
bruslarga
bo‘linadi,
ular
ning
har
biri
kerakli
uzunlikdagi
kalta
bo‘laklarga
bo‘linadi.
Bu
usul
qulay
bo‘lib,
materialni
tejashga
imkon
beradi.
Malka
–
yog‘och
yoki
metall
chizg‘ich
bo‘lib,
asosi(tovoni)
uzu-
nasiga
o‘yilgan,
unga
ikkinchi
chizg‘ich
sharnirli
ulab
qo‘yiladi.
U
reja
chizish
va
turli
burchaklarni
tekshirish
uchun
ishlatiladi.
Malka
tekshiriladigan
burchakka
mavjud
namuna
yoki
ish
chizmasiga
qa-
rab
o‘rnatiladi
va
tojli
gayka
vinti
bilan
mahkamlab
qo‘yiladi.
Mal-
kada
olingan
burchak
transportir
bilan
o‘lchanadi.
Тransportir
–
metall
yoki
yog‘ochdan
yasalgan
yarim
doira
bo‘lib,
180
ta
teng
qism(gradus)ga
bo‘lingan.
Malkada
olingan
bur-
chakning
kattaligi
transportir
bilan
graduslarda
hisoblab
chiqiladi.
Malka
bilan
rejalashda
uni
tegishli
burchakka
o‘rnatib,
sharnir
vinti
mahkamlanadi
va
ishlanayotgan
detal
ustiga
qo‘yilib,
detalga
malka
bo‘ylab
reja
chizig‘i
tortiladi.
Reysmus (xatkash)
ham
rejalash
asbobi
bo‘lib,
uning
tanasiga
bitta
yoki
ikkita
prizma
brusok(chizg‘ich)
o‘rnatilgan.
Brusoklar-
ning
bir
uchiga
o‘tkir
uchli
shpilka(shtift)
o‘rnatiladi
va
u
bilan
reja
chizig‘i
chiziladi.
Brusni
siljitib,
reysmus
tanasining
yuqori
qirra-
sidan
shpilkagacha
bo‘lgan
oraliqni
o‘zgartirish
mumkin.
Bruslar
ponachalar
bilan
mahkamlanadi.
Reysmusdan
detallarning
cheti
va
qirralarini
yoki
qatlamlarini
ishlaganda
parallel
chiziqlar
tortish
uchun
foydalaniladi.
Reysmusning
qo‘zg‘aluvchi
brusoklari
belgilangan
holatga
qo‘yib
mahkamlanadi
va
rejalanadigan
detalning
chetidan
kerakli
oraliqda
reja
chiziladi.
Тo‘g‘ri
reja
chiziq
chizish
uchun
reysmus
asosini
de-
tal
qirrasiga
zich
bosib
turish
va
reysmusni
qiyshaytirmasdan
chiziq
tortish
kerak.
Reysmusni
oldinga
surib,
chiziq
tortish
qulaydir.
Reysmusning
tanasi
ensiz
va
brusoklari
juda
kalta
bo‘lganligi
uchun
undan
detal
qirrasidan
10–15
sm
gacha
yuzalarda
chiziq
tortishda
foydalangan
ma’qul.
Agar
detal
qirrasidan
uzoqroq
oraliqda
chiziq
tortish
zarur
bo‘lsa,
shchitli
reysmusdan
foydalaniladi.
Rejalashda
bruslari
uchiga
shtift
o‘rnatilgan
oddiy
reysmuslar-
dan
tashqarii
dumaloq
shaklli,
o‘tkir
uchli
po‘lat
uchlik
o‘rnatilgan
75
reysmuslardan
ham
foydalaniladi.
Bunday
reysmuslarning
chizig‘i
ingichka
bo‘ladi,
ikkinchi
chiziq
tortganda
reysmusni
ag‘darmasdan
uni
faqat
boshqa
tomonga
sal
engashtirish
kerak.
Reja
chizig‘i,
ay-
niqsa,
randalangan
yuzalarda
ingichka
bo‘lishi
kerak.
Rejalashda
reysmus
to‘plamidan
ham
foydalaniladi.
Uning
har
shtifti
ma’lum
oraliqda
chiziq
tortishga
mo‘ljallangan.
Otvoloka
–
uzunligi
40
sm,
qalinligi
5
sm
li
brusokdan
iborat
bo‘lib,
pastki
qirrasi
chiqiqli
qilib
yasaladi.
Chiqiqqa
ingichka
mix
qoqiladi.
Otvoloka
taxta
chetlariga
chiziq
tortish
uchun
ishlatiladi.
Otvoloka
bilan
reja
chizishda
qirrasi
randalangan
taxtasi
shu
qirrasi
bilan
reja
chiziladigan
taxta
qirrasiga
yonma-yon
qo‘yiladi,
bunda
har
ikkala
taxta
orasida
otvolokani
surish
uchun
tirqish
qolishi
kerak.
Otvolokani
tirqishga
qo‘yib,
so‘ngra
uni
ishlangan
taxtaning
qirrasiga
bosib,
mix
yordamida
chiziq
tortiladi.
Skoba
reymus
o‘rnida
ishlatilishi
mumkin.
Undan
o‘yiq
va
tu-
rumlarni
rejalashda
foydalaniladi.
Sirkul
yoy
aylanasini
chizish
va
o‘lchamlarni
qo‘yish
uchun
ish-
latiladi.
Uzun
o‘lchamli
detallarni
ishlash
va
ularni
rejalashda
bo‘r
yoki
ko‘mir
surtilgan
kanop
vositasida
reja
chizig‘i
tortish
qulay-
dir.
Тaxtaning
bir
boshiga
mix
yoki
bigiz
vositasida
kanopning
bir
uchini
bog‘lab,
boshqa
uchi
chap
qo‘l
bilan
ushlab
turiladi.
O‘ng
qo‘l
bilan
iрga
bo‘r
surtib
chiqiladi,
so‘ngra
chap
qo‘l
bilan
kanopni
tarang
tortib
turiladi
va
o‘ng
qo‘l
bilan
uni
yuqoriga
tortib,
qo‘yib
yuboriladi.
Kanop
taxtaga
urilib,
to‘g‘ri
chiziqli
iz
qoldiradi.
Тo‘g‘ri
chiziq
chizg‘ich
va
metr
bilan
o‘lchanadi.
Burchaklarni
o‘lchashda
sirkul
va
malkadan
tashqari,
burchak
o‘lchagich
(угломер)dan
ham
foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
