Ergashgan qo`shma gaplar

 
TO`LDIRUVCHI ERGASH GAPLI QO`SHMA GAPLAR
Bosh gap tarkibida to`ldiruvchi vazifasida qo`llangan ko`rsatish olmoshining ma’nosini izohlab 
keluvchi ergash gaplarga to`ldiruvchi ergash gaplar deyiladi. To`ldiruvchi ergash gaplar bosh 
gapga nisbiy so`zlar yoki bosh gap kesimi tarkibida qo`llaniluvchi 
–ki
yuklamasi yordamida 
bog`lanadi. Gap qismlari nisbiy so`zlar yordamida bog`langanda, ergash gap kesimi shart mayli 
shaklida fe’llar bilan ifodalanadi va to`ldiruvchi ergash gap bosh gapdan oldin 
keladi: 
Kimki 
bo`lsa dilozor, 
undan
 elu yurt bezor.
Gap qismlari –
ki
yordamida bog`langanda esa to`ldiruvchi ergash gap bosh gapdan keyin keladi, 
bosh gap tarkibida shunday, ayrim, ba’zi kabi olmoshlar qo`llanadi: 
Shunday bino quraylikki, 

---

avlodlarga meros qolsin. Ayrim oilalar borki, tarbiyaga e’tibor berishmaydi.
Ba’zan bosh gapning to`ldiruvchisi vazifasidagi ko`rsatish olmoshi qo`llanmasligi mumkin, 
ammo uning o`rni bilinib turadi. 
Ahmadjon biladiki, dushman bu tepalikni haddan tashqari 
qattiq o`qqa tutdi.(Ahmadjon shuni biladiki…)
ANIQLOVCHI ERGASH GAPLI QO`SHMA GAPLAR
Bosh gap tarkibida aniqlovchi vazifasida qo`llangan ko`rsatish olmoshining ma’nosini izohlab 
keluvchi ergash gaplarga aniqlovchi ergash gap deyiladi. Aniqlovchi ergash gaplar bosh gapga 
nisbiy so`zlar yoki bosh gap kesimi tarkibida qo`llaniluvchi –
ki 
yuklamasi yordamida 
bog`lanadi. 
Aniqlovchi ergash gaplar bosh gapga nisbiy so`zlar yordamida birikkanda ergash gap bosh 
gapdan oldin keladi, ergash gap tarkibida 
qanday, qaysi, kimning 
kabi olmoshlar, bosh gap 
tarkibida esa 
shunday, shu, o`sha, uning 
olmoshlari
 qo`llanadi: 
Qaysi
 oilada totuvlik 
bo`lsa, 
u 
oila doim varakali bo`ladi. 
Kimning
 dili to`g`ri bo`lsa, 
uning 
tili to`g`ri bo`ladi. Katta 
arava 
qaysi
 yo`ldan yursa, kichik arava ham 
shu 
yo`ldan yuradi.
-ki
yuklamasi vositasida birikkanda bosh gap doim oldin keladi, bosh gap tarkibida shunday, 
ayrim, ba’zi kabi olmoshlar qo`llanadi: 
Shunday
 inson haqida xabar keltirdimki, har bir so`zi 
bevaho gavhardir. 
ba’zi
 o`quvchilar borki, mas’uliyat nimaligini bilishmaydi.
Ba’zan bosh gapning aniqlovchisi vazifasida kelgan 
shunday, shunaqa
kabi so`zlar 
qo`llanmasligi mumkin, ammo uning o`rni bilinib turadi: 
Odam borki, odamlarning naqshidur.