N. T. Alimxodjayeva z. A. Ikramova

Xarakteristik guruhlarni belgilashda ishlatiladigan old qo„shimchalar va so„z 
yasovchi qo„shimchalar (guruhlar kattaligining kamayishi bo„yicha) 
 
 
Xarakteristik guruh 
Birikmalar sinfi 
Formula
Nomi
Old qo„shimcha
So„z yashovchi 
qo„shimcha 

---

19 
Karbon kislotalar
- COOH 
karboksi - 
- karbon kislota 
Sulfon kislota 
- CO
3
H 
sulfo - 
- sulfokislota 
Karbon kislotalar tuzi 
- COOM 
- 
- karboksilat 
kation 
Kislota angidrid 
- CO-O- 
- 
- angidrid 
Murakkab efirlar 
- COOR 
- 
- oat** 
- COOR 
R - oksikarbonil - 
- karboksilat** 
Kislota angidridlari 
- COCl 
- 
- olixlorid 
(xlorangidrid) 
- COCl 
xloroformil - 
- karbonil xlorid 
Amidlar
- CONH
2
- 
- amid 
- CONH
2
karbamoil - 
- karboksamid 
Nitrillar
- C N 
- 
- nitril 
- C N 
siano - 
- karbonitril 
Aldegidlar
- CH = O 
okso - 
- al 
- CH = O 
formil - 
- karbaldegid 
Ketonlar
> C = O 
okso - 
- on 
Spirtlar, fenollar 
- OH 
gidroksi -* 
- ol 
Tiollar
- CH 
merkapto - 
- tiol 
Aminlar
- NH
2
amino - 
- amin 
Iminlar
= NH 
imino - 
- imin 
Siklik uglevodorodlarni nomlashda to‗yingan uglevodorod nomi oldiga 
«siklo» so‗zi qo‗shib nomlanadi. 
Aromatik 
uglevodorodlar 
va 
ularni 
gomologlarini 
nomlashda 
o‗rinbosarlarning holati kichik raqamlar yoki 
o- (orto)
, - 
m-(meta
) va 
p
-(
para
) 

---

20 
holat bilan belgilanadi. 
Ratsional nomenklatura ham, o‗rinbosar nomenklatura ham faqat 
uglevodorodlar uchun emas, balki organik birikmalarning boshqa sinflari uchun 
ham qo‗llaniladi.
Organik birikmalarning formulalarida uglerod atomlari turlicha holatni 
egallaydi. Zanjirda faqat bitta uglerod atomi bilan bog‗langan uglerod atomi b i r 
l a m ch i , ikkita uglerod atomi bilan bog‗langani - i k k i l a m c h i, uchta 
uglerod atomi bilan bog‗langani – u ch l a m
c h i, to‗rtta uglerod atomi bilan bog‗langani – t o‗ r t l a m c h i deyiladi. Masalan,
quyidagi molekulada 1 va 7- uglerod atomlari – birlamchi, 3,4 va 6- ikkilamchi, 5-
uchlamchi, 2- to‗rtlamchi uglerod atomi deyiladi.
 
Organik birikmalar soni juda ko‗p bo‗lgani uchun ularning sinflanishi va 
nomlanishini bilish katta ahamiyatga ega. Molekula nomida birikmalar tuzilishini 
aks ettirish va aksincha, nomi bo‗yicha molekula tuzilishini ko‗rsata bilish, bu 
birikmalar qanday sinfga mansubligi, ularning fizikaviy, kimyoviy xossalari, va 
biologik ahamiyatini o‗rganishda muhim o‗rin tutadi.