Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

O‘rgatish jarayonida qo‘llaniladigan umumiy
va maxsus pedagogik prinsiplar 
 
T/r 
O‘rgatish prinsiplari 
Prinsiplarni qo‘llash xususiyatlari va 
uslubiy ko‘rsatmalar 
1.
Ilmiylik 
O‘rgatishda bolalar yoshi, jinsi, jismoniy va 
psixofunksional imkoniyatlar e’tiborga olinib, 
mashqlar me’yorlanadi. Natija testlar yordamida 
ilmiy tahlil qilinadi 
2.
Onglilik va faollik 
O‘rgatilayotgan malaka (harakat)larga ongli 
tasavvur etilishi zarur, o‘rgatishda bolalar 
faolligi ta’minlanishi lozim 
3.
Muntazamlilik va uzviy 
bog‘liqlik 
Bosqichma-bosqich o‘zlashtiruv, takomillashuv 
va mukammallashuv ta’minlanadi 
4.
Mutanosiblik va muvofiqlik 
Mashqlar murakkablik va yuklama salohiyati 
(hajmi, shiddati, yo‘nalishi, takrorlanishi va 
muddati) 
jihatlaridan 
shug‘ullanuvchi 
imkoniyatiga mos bo‘lishi darkor 
5.
Mukammallik 
Texnik jihatdan to‘g‘ri o‘zlashtirilgan malakalar 
takomillashuv asosida turg‘un va barqaror 
darajaga ko‘tariladi 
6.
Uzluksizlik 
Yildan yilga o‘rgatish va takomillashtirish 
jarayoni 
murakkablashib 
borishi 
darkor, 
uzilishlarga yo‘l qo‘yish salbiy natijalarga olib 
keladi 
7.
«Yengilidan og‘iriga» 
O‘zlashtirishga 
loyiq 
yengil 
yuklamalar 
progressiv yo‘nalishda, lekin «to‘lqinsimon» 
shaklda kuchaytirib borilishi kerak 
8.
«O‘tilganidan 
o‘tilmaganiga» 
Shug‘ullanuvchi o‘zlashtirgan (unga tanish 
bo‘lgan) mashqlardan, ya’ni mashqlarga o‘tish, 
o‘rgatish samaradorligin oshiradi 
9.
«Oddiydan murakkabga» 
Eng 
oddiy 
mashqlarni 
o‘rgatish 
va 
takomillashtirish 
davomida 
sekin-asta 
murakkablashtirib borilishi lozim 
10.
Umumiy va maxsus 
tayyorgarlik birligi 
O‘rgatish 
va takomillashtirish jarayonida 
jismoniy 
texnik-taktik 
va 
psixofunksional 
tayyorgarlik birligi, ularni o‘zaro bog‘liqligi 
ta’minlanishi zarur 

---

125 
Voleybolda ham boshqa sport turlari kabi o‘rgatishning asosiy vositasi 
jismoniy mashqlar hisoblanadi. Ular juda turli-tumandir. Shuning uchun ular 
ma’lum bir o‘rgatish bosqichidagi qo‘yilgan vazifalarni hal etishdagi o‘rni 
bo‘yicha turkumlanadi. Bunday turkumlanishga voleybolchilarning musobaqa 
faoliyati asos qilib olingan. Shunga bog‘liq holda mashqlar ikki katta guruhga 
ajratiladi: asosiy yoki musobaqa va yordamchi yoki trenirovka.