Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

 
8.4.5. Egiluvchanlikni tarbiyalash 
 
Egiluvchanlik deganda tayanch-harakat apparatining morfo-funksional 
xususiyatlari 
tushunilib, 
bu 
xususiyatlar 
shu 
apparatning 
zvenolari 

---

183 
harakatchanligini 
belgilaydi. 
Harakatlarning 
maksimal 
amplitudasi 
egiluvchanlikning mezoni bo‘lib xizmat qiladi. Amplituda burchak o‘lchovlarida 
yoki chiziqli o‘lchovlarda ifodalanadi. Egiluvchanlikning ikki turi farqlanadi: faol 
va sust egiluvchanlik. 
Faol egiluvchanlik kishining o‘z mushaklari kuch berishi hisobiga namoyon 
bo‘ladi. Sust egiluvchanlik gavdaning harakatla-nayotgan qismiga tashqi kuchlar–
og‘irlik kuchi, sherikning qarshiligi va shu kabi kuchlardan foydalanganda 
namoyon bo‘ladi. 
Egiluvchanlik mushak va to‘qimalarning elastikligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Mushaklarning elastiklik xususiyatlari ko‘p darajada markaziy nerv tizimining 
ta’sirida o‘zgarishi mumkin. 
Egiluvchanlikning namoyon bo‘lishi muhitning tashqi haroratiga ham bog‘liq 
bo‘ladi. Egiluvchanlik charchash ta’sirida sezilarli o‘zgaradi, jumladan, faol 
egiluvchanlik ko‘rsatkichlari kamayadi, sust egiluvchanlik ko‘rsatkichlari ortib 
boradi. 
Egiluvchanlikni 
tarbiyalash 
uchun 
harakat 
amplitudasi 
oshirilgan 
(cho‘ziluvchanlikni oshiradigan) mashqlardan foyda-laniladi. Harakatlarda biror 
bo‘g‘indagi harakatchanlikning ortishi shu bo‘g‘indan o‘tadigan mushaklarning 
qisqarishi hisobiga ro‘y beradi. Harakatlar bajarilish xarakteriga ko‘ra bir-
birlaridan farq qiladi: bir fazali mashqlar va prujinasimon mashqlar; silkinish va 
ma’lum holatlarni qayd qilib turish; og‘irliklar bilan mashqlar. Cho‘ziluvchanlikni 
oshiradigan mashqlarni seriyalar bilan har birini bir necha marta takrorlab bajarish 
tavsiya etiladi. Bunda seriyadan seriyaga o‘tgan sari harakat amplitudasi orttirib 
boriladi. Har bir mashg‘ulotda cho‘ziluvchanlik mashqlarini sal-pal og‘riq paydo 
bo‘lguncha bajarish lozim. Egiluvchanlik mashqlari mustaqil bajarish uchun 
topshiriq sifatida berilishi mumkin. Egiluvchanlik mashqlari tayyorgarlik qismida, 
asosiy qismning oxirida va boshqa mashqlar oralig‘ida bajariladi.