O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Xalqlar boyligi sabablari 
 
Smit millat boyligi ish unumdorligi va unumdor ishlaydigan 
ishchilar mutanosibligiga bog‗liq, deb hisoblagan. 
Ish unumdorligi. Ishchi kuchining unumdor mehnati nima bilan 
belgilanadi? Smit birinchi kitobida ish unumdorligi ish taqsimotiga 
bog‗liq, deb yozadi. Mehnatning ixtisoslashtirilganligi mehnat 
unumdorligini oshirishning kafolati sifatida qaralgan. Bu ―xalqlar 
boyligi‖ dan ancha oldin aytib o‗tilgan bo‗lsada, lekin hech kim Smitdek 
tushuntirib o‗tmagan.
Smit mehnat taqsimotini ko‗p misollar bilan, tarixdan o‗rganib, 
zavodda har bir ishchi faoliyatini kuzatib, foydasini o‗rganib chiqqan
.
Agar har bir ishchi donalab mahsulot ishlab chiqarsa, unda ishlab 
chiqarish jarayoni juda sekin ketadi, agar ishlab shiqarish jarayoni bir 
qancha operatsiyalarga bo‗lib tashlansa, har bir ishchi shu 
operatsiyalardan biriga ixtisoslashsa, har bir ishga nisbatan mahsulot 
hajmi katta miqdorda oshadi.
Mehnat taqsimoti va ixtisoslashuvning bir salbiy tomoni shundaki, 
ishchilar bir xil ishni bajaraverishadi va natijada zerikish paydo bo‗ladi. 
Insoniyat ishlab chiqarish jarayoniga bog‗lanib qolib mashinalashib 
ketadi, qayta-qayta bir xil ishni qilaverib noinsoniylashib ketadi. Lekin 
Smit inson farovonligi mehnat taqsimotiga bo‗gliq ekanligini ta‘kidlab 
o‗tgan.