Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

–
bu
 
«…qaysiki potentsial 
talab shaklida investitsiya bozoridagi jamg‗arilgan kapital qismini tashkil etuvchi 
investitsion resurslar yig‗indisidir»
166
.
A. G. Tretyakov investitsion potentsialni kapital ishlab chiqarishga bo‗lgan 
iste‘mol qondirilishini ta‘minlovchi real invsestitsion talabga aylanish imkoniyatiga 
ega bo‗lgan potentsial talab shaklida investitsiya bozorida jamg‗arilgan kapital 
qismini tashkil etuvchi investitsion resurslar yig‗indisi deb hisoblagan
167
.
L.A. Semina tomonidan esa investitsion potentsialda makroiqtisodiy 
xususiyatlar, hududlarni ishlab chiqarish omillari boyligi, aholini iste‘mol talabi va 
xom ashyo, mehnat,ishab chiqarish, innovatsion, institutsional, infratuzilma, 
moliya, marketingdan iborat 8 ta xususiy potentsial shakllarini hisobga olinishi 
shart deb ko‗rsatib o‗tilgan
168
. 
Jahon hamjamiyati tomonidan har bir mamlakatni reyting bahosi va xalqaro 
ekspertlarni empirik ma‘lumotlar bo‗yicha tadqiqotlariga asoslangan xolda 
investitsion muhitni miqdoriy jihatdan aniqlashga ko‗plab urinishlari bo‗lgan. 
Dunyodagi yyetakchi iqtisodiy jurnallar (Euromoney, Fortune, The Economist) 
shuningdek, ekspert agentliklarni (Moody‘s, Standart & Poor, IBCA) 
investitsion muhit va risklar reytingi keng tarqalgan. AQShda turli omillarni, shu 
jumladan, siyosiy intilishlar, ekologik harakatni holati va boshqalarni hisobga 
olingan xolda uni bazasida barcha shtatlar bo‗yicha ―Yillik statistik karta‖ qaysiki,
investitsion muhitni umumlashgan 4 ta ko‗rsatkichlarni (investitsiyalarni iqtisodiy 
samaradorligi,ishbilarmonlik muhiti, hududlarni rivojlanish potentsiali va soliq 
siyosatini asosiy tarkibiy qismi) nashr etib boriladi
169
. Shuningdek,rossiyalik va 
xorijlik olimlar (tarkibida V. Bettxera (Germaniya), Yu. Yudanova (Rossiya)
I.X. Valtera (Shveytsariya), I. Birvert (Germaniya) i G.Billerbek (Avstriya) 
hamkorlikda ishlab chiqilgan investitsion reytingi germaniya kontseptsiyasiga 
asoslangan bo‗lib, investitsion muhitni sifat va miqdoriy baholashda 4 ta asosiy 
gruppadan iborat 20 muhim mezonlar yotadi
170
:

ijtimoiy barqarorlik omillari (siyosiy, davlat, davlatlararo,huquqiy va 
ijtimoiy);

iqtisodiyotni o‗zgartirish darajasi (baholarni liberalizalashuvi, mulkni 
xususiylashtirish, kichik va o‗rta biznesni rivojlanishi,agrar islohatlar, bozor 
infratuzilmasini shakllanishi);

xo‗jalik kon‘yunkturasi holati (iqtisodiy o‗sish sur‘atlari, inflyatsiya, 
savdo
–
to‗lov balansi va boshqalar);
166
Ryaskov S. K. Formirovanie investitsionnogo potentsiala i optimizatsiya yego ispolzovaniya: regionalniy aspekt: 
Dis. kand. ekon. nauk.M.2000.– 166 s. 
167
Tretyakov, A. G. Upravlenie investitsionnoy aktivnostyu v regione: avtoref. dis. kand. ekon. nauk. M. 2006. – 18 
s.
168
Semina, L. A. Investitsionnaya privlekatelnost : teoreticheskiy aspekt / L. A. Semina // Vestnik Chelyabinskogo 
gosudarstvennogo universiteta. 2010. №14. S17-19 
169
Avramenko Yu.L. Sovmestnoe predprinimatelstvo v strategii transnatsionalnix korporatsiy v SShA: ekonomika, 
politika, ideologiya. M.,1995. – 46s. 
170
Borisova K. Poiski kriteriev blagopriyatnogo investitsionnogo klimata// Mirovaya ekonomika i mejdunarodnie 
otnosheniya. 2001. №1. S125-127.

---

176 

jahon 
bozoriga 
ochiqlik 
darajasi 
(tashqi
–
iqtisodiy 
aloqalarni 
demonopolizatsiyasi, milliy valyuta konvertatsiyasi, kapitalni erkin harakati, xorijiy 
firmalar uchun imtiyozlar va boshqalar).