Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

 
 
rassmotreni v trudax Mirkina Ya.M., Rubtsova B.B., Smislova D.V. i drugix avtorov (sm. «Mirovoy
fondoviy rinok i interesi Rossii». Otv. red. Smislov D.V.); IMEMO RAN, M.: Nauka, 2006; Mirkin Ya.M. 
«Finansovoe budushee Rossii: ekstremumi, bumi, sistemnie riski» – M.: Geleos, Kepital Treyd Kompani, 2011. 
128
Nozdrev S.V. Sovremennoe sostoyanie i tendentsii razvitiya mejdunarodnogo rinka sennix bumag. - M.:IMEMO 
RAN, 2012. – 9s.

---

6.1-jadval 
Hududlar bo„yicha bozor asosiy segmentlarining moliyaviy chuqurligi 
(hududiy YaIM ga nisbatan % da) 
A
k
ts
iy
a 
b
o
zo
ri
n
in
g
k
ap
it
al
la
sh
u
v
i 
D
av
la
t 
q
im
mat
li
qo
g‗
o
zl
ari
Mo
li
y
a 
in
st
it
u
tl
ari
n
in
g
q
arzg
a 
o
id
qo
g‗
o
zl
ari
N
o
mo
li
y
a 
in
st
it
u
tl
ar
in
in
g
q
ar
zg
a 
o
id
qo
g‗
o
zl
ari
Sek
y
u
ri
ti
zi
y
al
as
h
g
an
k
re
d
it
lar
Sek
y
u
ri
ti
zi
y
al
as
h
ma
g
an
k
red
it
la
r 
Mo
li
y
av
iy
c
h
u
q
u
rl
ik
,j
am
i 
AQSh 
119 75 
116 
31 
77 
44 
462 
Yaponiya 
72 
220 
31 
18 
10 
106 
457 
G‗arbiy Yevropa 
69 
72 
115 
10 
15 
110 
400 
Boshqa rivojlangan 
mamlakatlar 
152 40 
47 
20 
29 
91 
388 
Xitoy 
97 
28 
16 
10 
2 
127 
280 
Xindiston 
93 
44 
7 
4 
1 
60 
209 
Osiyoning boshqa 
mamlakatlari 
62 
34 
7 
1 
10 
54 
168 
O‗rta va yaqin sharq 
96 
15 
5 
6 
2 
66 
190 
Lotin Amerika 
52 
38 
20 
3 
2 
27 
142 
Sharqiy Yevropa va MDH 
mamlakatlari 
48 
24 
6 
2 
–
62 
142 
Manba:
Rasschitano po dannim dokladov McKinsey Global Institute za 2008–2011 gg
. 
Bozorining moliyaviy chuqurligi koeffitsientini aniqlashda ikki guruhdagi 
asosiy ko‗rsatkichlardan foydalaniladi:

bank tizimining rivojlanish darajasi (tijorat banklaridagi depozitlar yoki 
berilgan kreditlarning YaIM ga nisbati);

qimmatli qog‗ozlarning rivojlanish indikatorlari (to‗lanishi lozim bo‗lgan 
davlat, munitsipal va korporativ obligatsiyalar hamda aktsiya bozorining
kapitallashuvi), sug‗urta bozorining YaIMga nisbati.
Amerkalik olimlar N. Loyaza i R. Ranselar fikriga ko‗ra, uzoq muddatli 
rejada moliya bozorining chuqurligi moliya tizimiga yuqori barqarorlik olib keladi, 
modomiki aktivlar narhi va almashinuv kurslarining keskin tebranishlarsiz bo‗lishi, 
kapital oqimiga xizmat ko‗rsatish qobiliyatini oshiradi
129
.
129
Norman Loayza, Romain re. Financial Development, Financial Fragility, and Growth. Washington, DC:
World Bank. Development Research Group, 2004. 

---

140 
Firma va alohida shaxslar moliya bozoridan ikki usulda mablag‗lar jalb qilishi 
mumkin. Keng tarqalgan usul – qarzdorlik oid insturmentlar (veksel, obligatsiya va 
boshqalar) qaysiki, qarz oluvchi qimmatli qog‗oz egasiga to‗lov muddati kelgunga 
qadar muntazam ravishda to‗lovlarni (asosiy summa va foizlar) amalga oshirib 
boradi. Ikkinchi usul-aktsiyalar chiqarish (emissiya) masalan, oddiy aktsiya, ya‘ni 
emitentning aktivlari va sof daromad (soliqlar to‗langandan keyin) qismiga da‘vo 
qiladi, aktsiya egasi muntazam daromad (dividend) oladi
130
.
Kapital bozoridagi barcha savdolar birlamchi va ikkilamchi bozorlarda yuz 
beradi.