|
5.3-jadval
Xalqaro kredit bozorining funktsiyalari
Funktsiyalar
Funktsiyalar mazmuni
Axborot
Kredit mahsulotlarini turlari, qarz kapitali jalb
qilishning mavjud shakllari, taklif etilayotgan
kredit miqdori to‗g‗risidagi axborotlar.
Vositachilik
Jamg‗armaning investitsiyaga transformatsiyasini
ta‘minlaydi.
Narhni shakllantiruvchi
Raqobat sharoitida pul mablag‗lari taklifi va
talabini o‗zaro ta‘sirlari asosida foiz stavkasini
yuzaga kelishi.
Tartibga soluvchi
Kredit resurslari bo‗yicha taklif va talabni
muvofiqligiga olib keladi.
Muvofiqlashtiruvchi
Bozor iqtisodiyoti subyektlarini jamg‗arma va
investiyalashga turtki beradi.
Manba:
Mejdunarodnie valyutno-kreditnie otnosheniya:uchebnik i praktikum / Ye.A.
Zvonova i dr. – M.: Izdatelstvo Yurayt, 2014. –278s.
Xalqaro kredit global iqtisodiyotdagi qarz mablag‗lari harakati o‗ziga
xosligini aks etuvchi quyidagi bir qator funktsiyalarni bajaradi
114
:
•
kengaytirilgan takror ishlab chiqarish ehtiyojlarini ta‘minlash maqsadida
ssuda kapitalining davlatlar o‗rtasida transchegaraviy qayta taqsimlash; xalqaro
kredit milliy foyda normalarini jahondagi o‗rtacha normalariga baravarlashuvini
rag‗batlantiradi;
•
haqiqiy pullarni kredit pullarga almashtirish yo‗li bilan xalqaro hisob-
kitoblarda muomala xarajatlarini tejash, naqd pulsiz hisob-kitoblarni tezlashtirish
va rivojlantirish, naqd valyuta aylanmasini xalqaro kreditga o‗zgartirishlar (xalqaro
kreditlar bazasida xalqaro hisob-kitoblardagi kredit resurslari paydo bo‗lgan:
veksel, chek, bank o‗tkazmalari, depozit sertifikatlari);
•
kapital kontsentratsiyasi va markazlashuvini tezlashtirish; tashqi qarzlarni
jalb qilinishi ortiqcha qiymatni kapitallashuv jarayonlarini tezlashtiradi, shaxsiy
114
Mejdunarodnie valyutno–kreditnie i finansovie otnosheniya:Uchebnik / Pod red. L.N. Krasavinoy. – 4–e izd.,
pererab. i dop. –M.:Izdateltvo Yurayt,2014.– 250s.
jamg‗armalar chegarasini kengaytiradi, TMK va TMB larning aktsionerlik
kapitalini tashkil topish jarayonlarini rag‗batlantiradi;
•
xalqaro kredit butun global moliya bozorini tartibga soluvchi instrument va
shu bilan vaqtning o‗zida tratibga solish obyektini o‗zida aks ettiradi.
Xalqaro kredit turli funktsiyalarni bajarish orqali, moliya bozori va moliyaviy
globallashuv jarayonlarida ikki tomonlama- ijobiy va salbiy rol o‗ynaydi.
Xalqaro kreditning xalqaro valyuta-kredit va moliya bozorida ijobiy roli
quyidagilardan iborat:
milliy takror ishlab chiqar jarayonlarini kengaytiradi va tezlashtiradi;
mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyatini, birinchi navbatda tashqi savdo,
kapitalning xalqaro harakatini, xalqaro xizmatlarni (qurilish, ta‘lim, fan, sug‗urta va
boshqalar) rag‗batlantiradi;
kreditor-mamlakat kompaniyalari raqobatbardoshligini oshirish vositasi
sifatida xizmat qiladi;
xorijiy xususiy investitsiyalarga qulay sharoit yaratadi, bu odatda kreditor-
mamlakat investorlariga beriladigan imtiyozlar bilan bog‗liq;
xalqaro moliya bozorining boshqa segmentlarini rivojlanishi uchun qulay
sharoitlarni yaratadi;
xalqaro moliya bozorining valyuta segmentidagi valyuta va hisob-kitob
operatsiyalarini uzluksizligini ta‘minlaydi;
mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyatini barcha yo‗nalishlarini iqtisodiy
samaradoligini oshiradi.
Xalqaro kredit moliyaviy globallashuv jarayonlarida xalqaro valyuta-kredit va
moliya bozori, milliy bozor iqtisodiyotini rivojlanishidagi salbiy roli quyidagilarda
ko‗rinadi:
iqtisodiyotdagi nomutanosiblikni kuchaytiradi, chunki xalqaro kredit
foyda normasi yuqori tarmoqlar rivojlanishini tezlashtirib, tashqi moliyalashtirish
uchun jozibador bo‗lmagan sohalarni rivojlanishini orqaga tortadi;
ta‘minot va kapital bozori uchun davlatlar o‗rtasidagi kurashni
keskinlashtiradi;
pul muomalasi, valyuta tizimi va to‗lov balansining barqarorligini izdan
chiqaradi;
tashqi qarz inqirozini keltirib chiqaradi
115
.
Mamlakatning tashqi kredit siyosati kreditor-mamlakatning moliya bozoridagi
pozitsiyasini mustahkamlash vositasi bo‗lib xizmat qiladi. Birinchidan, xalqaro
kreditlar kreditor-mamlakatlar uchun daromad manbai bo‗lishidan tashqari, shu
bilan bir vaqtda tashqi qarz bo‗yicha to‗lovlar qarzdor-mamlakatga salbiy ta‘sir
etadi. Ikkinchidan, xalqaro kredit kreditor-mamlakat uchun qarzdor-malakatda
qulay iqtisodiy va siyosiy rejimni yaratilishi va mustahkamlanishiga olib keladi.
Yyetakchi davlatlar tomonidan ma‘lum mamlakatlarga nisbatan kredit
diskriminatsiyasi va kredit blokadalari siyosatini qo‗llaniladi.
115
Mejdunarodnie valyutno-kreditnie otnosheniya:uchebnik i praktikum / Ye.A. Zvonova i dr. – M.: Izdatelstvo
Yurayt, 2014.250 –251s.
124
Do'stlaringiz bilan baham: |
