|
MARKETING AXBOROTI
Ichki
Tashqi
Birlamchi axborot
Ikkilamchi axborot
Xalqaro ommaviy
Ichki milliy ommaviy
xususiy (har xil
tashkilotlarni bosma
ma‘lumotlari)
58
Ushbu turkum manbalardan aholining o‗sishi, tarkibiy demografik siljishlari,
daromadlar va narxlarning o‗zgarishi, yalpi iste‘moldagi holat, ayrim iste‘mol
tovarlari taklifi, sotuvchi, iste‘moliga oid xabarlar va boshqa axborotlarni olish
mumkin. Ayrim shtatlar bo‗yicha esa o‗zgarishlar, qo‗shni shtatlar bilan kiyosiy
tahlil ma‘lumotlari ham ushbu manbalarda aks ettiriladi.
v) Uyushmalar va tashkilotlarning hisobotlari va ma‘lumotlari. Har bir shtat
o‗zining mustaqil iqtisodiy uyushmalari (assotsiatsiyalari, ittifoqlariga) ega
bo‗lganligi sababli, ular ham mustaqil tarzda yillik hisobot va ma‘lumotlar
tayyorlaydilar. Masalan, sanoat-savdo palatalari, maxsus sohalar bo‗yicha
(elektronika, sotish yo‗nalishlari bo‗yicha o‗z a‘zolari uchun axborotlarni to‗pladi
va umumlashtirdi. «Amerika marketing assotsiatsiyasi», «Tadbirkorlikni
rivojlantirish byurosi», «Chakana savdo milliy assotsiatsiyasi» kabi tashkilotlar va
boshqalar shular jumlasidandir.
2. Marketing tadqiqotlari bo‗yicha ixtisoslashgan institutlar va marketing
xizmati ko‗rsatuvchi muassasalarning axborotlari, hisobotlari.
Ko‗pgina hollarda ushbu axborot manbai tijorat axborot manbai ham deb
nomlanadi. Masalan, marketing tadqiqotlari bo‗yicha ixtisoslashgan institutlar:
«Marketing research corporation of Amerika», «Simmons market research byuro»,
«A.S.Nilsen» kabi tashkilotlarning bashoratlari, o‗z muammo yo‗nalishlari
bo‗yicha amalga oshirgan tadqiqot yakunlari, hisobotlari. Bunday ma‘lumotlarning
ayrimlari ommaviy tarzda barcha qiziquvchilarga arzonroq ayirboshlanadi,
ayrimlari esa tegishli to‗lov evaziga maxsus bajariladi va taqdim etiladi.
Masalan, « Marketing research corporation of Amerika» firmasi oilalarning
haftalik iste‘mol mollari xaridi, iste‘moli, ayrim chakana savdo korxonalari
faoliyati xususida axborotlar tayyorlaydi. «Simmons market research byuro»
firmasi esa har yili televizorlar bozoridagi o‗zgarishlar, sport tovaralari, dori-
darmonlarning sotuvchi xususidagi axborotlarni aholining jinsi, daromadi, yoshi
bo‗yicha tabaqalanishini tahliliy ma‘lumotlar shaklida keltiradi.
3. Iqtisodiy matbuot, tarmoq bo‗yicha jurnallar, ro‗znomalar va kitoblar.
Ushbu turkum axborot manbai juda keng bo‗lib, undagi tahliliy ma‘lumotlar
59
tegishli tashkilotga, tadqiqotchilar guruhiga yoki alohida shaxsga taalluqli bo‗lishi
mumkin. AQSHda mashhur «Tayms», «Fayneshnl tayms» kabi ro‗znomalar,
«Forchun», «Forbs», «Garvard biznes revyu», «Jornal of marketing riserch» va
boshqa shu kabi jurnallar ommaviy matbuotda marketing tadqiqotiga oid
maqolalar, hisobotlarni chop qiladi. Bundan tashqari, marketing tadqiqotlarining
amaliy jihatlarini aks ettiruvchi risolalar, kitoblar ommaviy matbuot manbaidan
olinadigan ma‘lumotlarni yanada boyitadi.
4. Tashkilotlarning ommaviy tarzda chop etiladigan ma‘lumotlariga yillik
balans hisobotlari, narx varaqalari, reklama jurnallari, xaridorlar uchun
yo‗riqnomalar va shu kabilar kiradi. Bunday manbalardan o‗zaro raqobatda
bo‗lgan firmalar ham ko‗p foydalanadilar. Chunki, unda raqobatchi firmalarning
sotish hajmi, mahsulot, xizmat ko‗rsatish va narx siyosati xususida zarur
ma‘lumotlarni olish imkoni bo‗ladi.
Ma‘lumki, har bir yirik aksionerlik jamiyati va o‗ta yuqori savdo aylanmasiga
ega bo‗lgan mas‘uliyati cheklangan shirkatlar yillik hisobotlarini, prospektlarni
ommaviy nashr qiladilar. So‗nggi yillarda ushbu tashkilotlarning umumiy falsafasi,
sotish siyosati, marketing xizmatlari ma‘lumotlari tabiiyki, bunday hisobotlarda
o‗z aksini topmoqda. Shu sababli, raqobatchi tashkilot yoki firmaning aksionerlari,
xaridorlari, mijozlari uchun chiqargan prospektlari, yo‗riqnomalari, hisobotlari
bevosita tadqiqot uchun manba sifatida foydalaniladi.
Axborot olish manbalari xususida fikr yuritilganda faqatgina tegishli
mamlakatda chop etiladigan axborotlargina emas, balki xorijiy matbuot, xalqaro
iqtisodiy-moliyaviy tashkilotlarning axborotlarini ham inobatga olmoq lozim.
Masalan, AQSHda nashr etiladigan Fortune, Forbes kabi jurnallarda Evropa
mamlakatlari bozori xususida axborotlar, undagi o‗zgarishlar, siljishlar haqida ham
ma‘lumotlar keltiriladi. Bu esa o‗z navbatida, barcha qiziquvchi va tegishli
bozorga ishtiyoqmand kompaniyalar uchun axborot manbai bo‗lib hisoblanadi.
Jahon iqtisodiyoti yanada shakllanayotgan va xalqaro munosabatlar
takomillashayotgan sharoitda xalqaro iqtisodiy, moliyaviy tashkilotlar: Xalqaro
savdo tashkiloti, Jahon banki, Xalqaro rivojlanish va rekonstruksiya banki va shu
60
kabilar o‗zlarining yillik hisobotlarini nashr qiladilar. Bunday ma‘lumotlardan
xalqaro
bozorda
faoliyat
boshlayotgan
va
yuritayotgan
kompaniyalar
foydalanishlari mumkin. Masalan, tegishli bir davlatning tashqi savdo balansi,
eksport-import tarkibi, sanoat, qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarish hajmi va h.k.
ma‘lumotlar ushbu manbalardan olinishi mumkin.
Hozirgi paytda mustaqil va yangi axborot manbai bo‗lib - elektron ma‘lumot
banklari, «informatsion-broker» tarzidagi kompyuter vositasida o‗tkaziladigan
ma‘lumotlar tizimi shakllanmoqda. Bu ma‘lumotlar kompyuter vositasida
uzatilayotgan, to‗planayotgan va saqlanayotganligi uchun yangi tur deb sanaladi va
yuqoridagilardan farq qiladi.
Kompyuterlar uchun ma‘lumotlar banki ham hozirda mustaqil bozor sifatida
ildam rivojlanmoqda. «Informatsion broker» tizimi marketing xususida barcha
axborotlarni yig‗ish, kompyuter ma‘lumotlari bankiga kiritish va unga ehtiyoj
sezgan tashkilotlarga yordam ko‗rsatish vazifasini bajaradi. Ushbu tizimlar
axborotlarni to‗plash bo‗yichagina emas, balki ular bankini yaratish, kompyuter
dasturlariga kiritish bo‗yicha ixtisoslashgan. Odatda ular kichik tashkilotlar,
shaxslar uyushmasi bilan muntazam aloqada bo‗lib, kompyuter dasturlarining
imkoniyatlarini oshirish, ko‗plab iste‘molchi tashkilotlar uchun qulayliklar
yaratishga qaratilgan.
Bizning mamlakatimizda axborot yig‗ish manbalari bir muncha o‗ziga xos
xususiyatlarga ega. Bu xususiyatning mavjudligi eng avvalo, marketing bo‗yicha
axborot olish manbalari va ushbu soha bo‗yicha mutasaddi tashkilotlarning
tashkiliy bo‗ysinish xususiyatlardan kelib chiqadi. O‗zgacha jihatdan esa,
ommaviy tadbirkorlikni rivojlanish darajasi, korxonalar uyushmalari, sanoat-savdo
palatalari marketing xususida ma‘lumotlarni yig‗ish bo‗yicha faoliyatlarning
hozirgi holati, ularni guruhlarga ajratishda alohida yondashishni talab qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
