Educational materials

1.1
 
. Ishlab chiqarish dasturi: 
Mahsulot turi 
Artikuli 
Miqdor 
birligi 
Soatiga 
maksimal 
ishlab 
chiqarish 
quvvati 
Ekspluatatsiyaga 
kiritilgandan so’ng 1- 
yili ishlab chiqarilishi 
mumkin bo’lgan 
miqdor 
Bir birligi 
uchun 
bahosi 
1.2
 
. 
Ish kuni va smenali ishlab chiqarish:
 
Bir yilda necha kun ish kuni hisoblanadi? __________________ 
Smenali ish tashkil qilinadimi? Necha smena? ________ har bir smena 
necha soatdan ishlaydi? ________ . 
1.3
 
. Marketing rejasi (tovarni sotishga tayyorlash, sotish va reklama) 
Korxonani rivojlantirishning marketing strategiyasini izohlab berish kerak. 
Bunday strategiyani ishlab chiqishda korxonaning bozor shart-sharoitlari 
o’zgarishiga moslashib borishini ta’minlash maqsadida tovar, narx, sotish va servis 
xizmat ko’rsatish siyosatlarini o’z ichiga oladigan kompleks marketing tadbirlarini 
ishlab chiqishda texnologiyalar, istemolchilar talablari va motivlari o’zgarishidagi 
tendentsiyalar bilan bog’liq tashqi muhitni ham hisobga olish maqsadga 
muvofiqdir. 
Bunda asosiy e’tibor ta’sir qilishi mumkin bo’lgan potentsial risklarga 
qaratilishi lozim, chunki risk omili korxonaning moliyaviy-xo’jalik faoliyatiga 
bevosita katta ta’sir ko’rsatadi. 
Minimum tarzda quyidagi risklar turini hisobga olish zarur: 

---


ishlab chiqarish jarayonida turli xil buzilishlar natijasida yuzaga 
keladigan ishlab chiqarish risklari yoki xom-ashyo, material va butlovchi qismlar 
ta’minoti bilan bog’liq risklar; 

tijorat risklari, ya’ni bozorda mahsulotni to’liq hajmda sota olmaslik 
riski;

inflyatsiya jarayonlari, o’z vaqtida to’lay olmaslik, valyuta kursi 
o’zgarishi va shunga o’xshash o’zgarishlar natijasida yuzaga keladigan moliyaviy 
risklar;

fors-major xolatlar bilan bog’liq risklar (masalan: tabiiy ofatlar va 
boshq.). 
Risklarning ta’sir doirasini pasaytirish usullari turli xildir. Lekin, ulardan 
ko’proq amaliy ahamiyatga ega bo’lgani sug’urtalash, zahira fondini tashkil qilish 
va korxonaning yirik moliyaviy zahiralarga ega bo’lishi hisoblanadi. 

Mahsulotni sotishning asosiy bozorlari 
Mintaqa/davlat 
Mahsulot 
Valyuta 
(shartnoma 
bo’yicha) 
Bozordagi 
ulushi 
Milliy bozorda, shu jumladan: 
Korxonaning joylashgan joyi va uning atroflari 
Viloyatlar bo’yicha 
Eksport, shu jumladan: 
Markaziy Osiyo 
Rossiya 
Evropa (qanday davlatlar?) 
... 
Boshqalar (qanday davlatlar?) 
... 

Sotish bozori va sotib oluvchilar guruhi: 
Sotish kanallari 
O’z magazinlari 
O’z 
sotuvchilari 
Vakillari 
Sotishning 
boshqa kanallari 
Sotib oluvchilar guruhi 
Oxirgi iste’molchilar 
Chakana sotuvchilar 

---

Vositachilar/ulgurji sotib 
oluvchilar 
Davlat tashkilotlari 
Boshqalar 

---

Ko’zda tutilgan sotish kanali va sotib oluvchilar guruhini 
tavsiflab bering
Sotish jadvali 
Sotish 
Nisbati %% 
Natural 
ko’rinishda 
Chet el 
valyutasidaga narxi 
Summasi 
Ichki bozor 
Eksport 
Potentsial sotib oluvchilar bilan aniq kelishuv yoki aloqa o’rnatilganmi? 
ha
yo’q
Agarda bor bo’lsa, ularni quyida ko’rsating: 
Mahsulot 
Mijoz 
Joyi
Miqdori 
Bahosi 
To’lov turi 
Raqobat 
Bozorda bugungi kunda Sizning asosiy raqobatchingiz kim? Raqobatdosh 
mahsulotning taxminiy narxini keltiring va uni bozordagi bilan baholang?
Raqobat joyi 
Raqobatchi 
korxonalar 
nomi 
Raqobatchi 
korxonalar 
joylashgan joy 
Raqobat 
mahsulotlari 
narxi 
Mahsulotlar 
sotilish miqdori 
(talab) 
Korxona 
joylashgan joyda va 
uning
atrofida 
1). ................... 
2). ................... 
3). ................... 
4). ................... 
1). ................... 
2). ................... 
3). ................... 
4). ................... 
1). ................... 
2). ................... 
3). ................... 
4). ................... 
1). ................... 
2). ................... 
3). ................... 
4). ................... 
Boshqa viloyatlarda
Markaziy Osiyoda 
Rossiyada 

---

Siz asosiy raqobatchilaringizga nisbatan o’zingizning raqobatbardoshligingizni 
qanday baholaysiz? 
Fikringizcha, raqobatchingizga nisbatan sizning mahsulotingizni tanlashda 
qanday argument eng muhim hisoblanadi? 
Mahsulot bahosi 
Qayta ishlash sifati 
Ko’rinishi/dizayn 
Ishonchlilik 
Tozalik 
Assortimentning turli-
tumanligi 
Texnik jihatdan ustunlik 
Servis xizmat ko’rsatish 
Buyurtmalarni bajarish 
muddati/ta’minoti 

Reklama, sotishni qo’llab-quvvatlash 
Siz o’z mahsulotingizni qanday reklama qilmoqchisiz? Reklama uchun siz 
yiliga qancha xarajat qilmoqchisiz?