Microsoft Word 4-kurs loyihalash majmua

3. Ta‘lim jarayonida o’quvchilarni rag’batlantirish va tanbeh berish usullari.
O’quv faoliyatini rag’batlantirish deb kishining aktiv faoliyatga bo’lgan tashqi mayliga 
aytiladi. Shu boisdan rag’batlantirish - o’qituvchi faoliyatining muhim omili hisoblanadi. Ammo 
rag’batlantirish kishining faoliyatga bo’lgan ichki mayliga ta‘sir qilgandagina real maqsad sari 
undaydigan kuchga aylanadi. Shu bilan birga yana bunday ichki undash faqat tashqi 

---

114 
rag’batlantirishlar ta‘siridagina emas, balki o’quvchilarning o’z-o’zining ta‘sirida ham, uning 
oldingi tajribasi, ehtiyojlari va hokazolar ta‘sirida yuzaga keladi.
O’qishga qiziqishni rag’batlantirish turlaridan biri - o’qishda ma‘lum qiyinchilik 
sezayotgan o’quvchilarga muvaffaqiyatli vaziyatlarni yaratishdir. Rag’batlantirish o’quvchi-
talabaning ko’nglini ko’taradi, unga quvonch keltiradi va uni yanada yaxshiroq o’qishga undaydi. 
Rag’batlantirish yo’llari bu yaxshi baho qo’yish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish, 
fotosuratlarini maxsus rag’batlantirish oynalariga ilish kabilardir. Muvaffaqiyatga erishish 
vaziyatini o’quvchining oraliq harakatlarini rag’batlantirish, ya‘ni uni yangi zo’r berishlarga maxsus 
undash yo’li bilan ham tashkil qilish mumkin. Muvaffaqiyat vaziyatlarni yaratishda u yoki bu 
topshiriqlarni bajarish jarayonida qulay ma‘naviy-ruhiy muhitni ta‘minlash muhim o’rin egallaydi.
Rag’batlantirish va tanbeh berish usullari o’ziga xos xususiyatlarga egadir. Masalan, baho 
bilan rag’batlantirish, maxsus tanlangan topshiriqlar berish yo’li bilan o’qishdagi muvaffaqiyat 
vaziyatini yaratish, imtiyozli stipendiyalar tayinlash, tajriba va laboratoriya ishlarini tayyorlashda 
qatnashish, ekranlarni jihozlashlari orqali rag’batlantirish; bilimlarni jamoatchilik tomonidan 
ko’rish yakunlariga qarab rag’batlantirish va hokazolar.
O’qishga doir tanbehlar: dars paytidagi og’zaki tanbeh berishlar, bahosini pasaytirib 
qo’yish, ish daftariga yozishlar, xatolarni ko’rsatish, koyish va boshqa usullar orqali qo’llaniladi. 
Koyish hamda jazolashning boshqa turlarini qo’llash o’qitish usulida istisno hol, chunki bu usul eng 
so’nggi ilojsiz chora hisoblanadi. Maktabda, shuningdek barcha ta‘lim muassasalarida o’quvchi-
talabalarga tan jazosi berish, o’zlashtiraolmagani uchun uni haqorat qilish, shaxsiga tegish, yomon 
iboralar bilan so’kish aslo mumkin emas. Pedagogik faoliyatda bu kabi usullardan foydalanish 
nojoiz sanaladi.