|
10-11- Mavzular:Xalq pedagogikasida yoshlarni tarbiyalashning metod,
usul va vositalari. Tarbiyalash metodlaridan yoshlarni tarbiyalashda
foydalanish yo‘llari.
Reja
1. O‘zbek xalq pedagogikasida tarbiya metodlari.
2. Na’muna va ibrat ko‘rsatish metodlari.
3. Rag‘bat va jazolash metodlari.
4. Etnopedagogik manbalarda o‘z-o‘zini tarbiyalash metodlari.
Sharq xalqlari jumladan o`zbek bolalari tarbiyasiga befarq qaramaganlar.
Hayotdagi har qanday hatti-harakatning ham oqibati to`q’ri baholangan. Yoshga
monand ta'sir ko`rsatish yo`l va vositalari yaratilgan. Kerak bo`lganda
raq’batlantirish turlaridan foydalanilgan, lozim bo`lsa jazolangan. Noahloqiy hatti-
harakatlarni qisqa va lekin o`ta tarbiyaviy ahamiyatga ega bo`lgan «yomon
bo`ladi» iborasi bilan tavsiflangan.
Masalan, xalqimizning qadimdan amal qilib kelayotgan odob-ahloq
qoidalariga nonga hurmat uluq’langan va non ushoq’i bexosdan yerga tushib ketsa,
«yomon bo`ladi» deb uni qo`lga olib ko`zga surtib, o`pib oq’izga solingan.
Birgina «yomon bo`ladi» iborasi juda katta va ta'sirchan tarbiya vositasi
bo`lib xizmat qilgan. «Yomon bo` ladi» iborasi orqali kattalarga xurmat,
kichiklarga q’amxo`rlik, tarbiyalangan, yetim bolalarga, boshiga tushgan oilalarga
ozor yetkazilmagan. Otaga ters javob berish, xotin-qizlarga behayolik qilish
«yomon bo`lishi»ni yoshlikdan tushuntirilgan. Bunda bolalarni yoshi xatti-
harakatlari o`ziga xos xususiyatlari xisobga olingan. Ayrimlariga noahloqiy xatti-
harakatlarining yomonligi qur'oni Karim hadislardan misollar keltirish, xikoyalar
aytib berish orqali ifodalansa, ayrim yoshdagi bolalar ota-ona; aka-uka, opa-singil,
qo`ni-qo`shnilarning ijobiy xatti-harakatlari namunasida tarbiyalangan.
O`zbek xalqida bolalar bilan boq’liq juda ko`p an'analar mavjud. Xalq
pedagogikasi bolalarga mehr-muhabbat, ularni sevish, erkalash, parvarish qilish,
ta'lim-tarbiya berish, extiyotlash kabi insoniy qarashlarni tarq’ib qilib kelgan.
Xalqimizning o`zining tarbiya usullarida bolalardan kattalarga birinchi bo`lib
salom berishni kattalar suhbatiga aralashmaslikni, ularni hadeb savollar bilan
charchatmaslikni, kattalar o`z joylariga o`tirgunga qadar o`tirmaslikni, uyga
mehmonlardan so`ng kirishni, lekin eshikni birinchi bo`lib ochib, ushlab turish,
ularga yordam berish kabi odob qoidalariga rioya etishni har doim talab qilgan.
Ota-ona dasturxondagi taomga qo`l uzatmaguncha hech kim qo`l uzatmagan.
Yuqoridagi odob qoidalari deyarli o`z ahamiyatini yo`qotgan, ular milliy hulq-
atvorimiz bezaklaridir.
144
Xalq madaniyatining eng muxim belgilaridan xushmuomilalikka hozir
javoblikkka alohida e'tibor berilgan. Sharq xalqlari o`z bolalariga soxtalik
yasamalikdan nari yurishni singdirib kelgan samimiy munosabatni uluq’lagan,
o`rgatgan.
Yuqorida aytib o`tilganidek, xalq ijodi ham shu orqali xalq pedagogikasida
qo`llaniladigan: tushuntirish, namuna ko`rsatish, odatlantirish, iltimos qilish, istak
bildirish, maslahat berish, yolvorish-iltijo, duo qilish, la'natlash, kaltaklash kabi
metodlari bo`lsa-da, yoshlarning insoniy fazilatlarini tarbiyalashda asosan o`git-
nasihat, ibrat ko`rsatish, maqtash, qarq’ash kabi metodlaridan foydalangani ko`zga
tashlanadi.
O`git-nasihat xalq oq’zaki ijodida bolalarda insoniy fazilatlarni tarbiyalab
yetishtirishda eng ko`p qo`llanadigan metodlaridan biridir. Avvalo, kishilarni kishi
tomonidan va rostgo`y bo`lish, yaxshilik haqida teran fikr yuritilgan xalq maqollari
asosan panj-nasihat formasida tinglovchiga nisbatan maslahat, nasihat, istak va
buyruq formasida ishlatiladi. Masalan:
Yomonnnig yaxshisi bo`lguncha
Yaxshining yomoni bo`l!
Birovga o`lim tilaguncha,
O`zinga umr tila!
qadrlasang qadring oshar,
qadrsizdan hamma qochar
kabi maqollar tinglovchilarga nisbatan o`q’it-nasihat formasida aytilgandir.
Bolalarni insoniylik ruhida tarbiyalashda qo`llaniladigan eng xarakterli
shakllardan biri, xalq donishmandliklarining ahloq va odob yuzasidan aytiladigan
hikmatli so`zlari-maqollarini u yoki bu ertak orqali hal qilinishi kerak bo`lgan
muammo sifatida ishlatilishidir, ya'ni ahloq va odob masalalariga baq’ishlangan
xalq maqollarining naqadar haqiqat ekanligini (Har kimsa etsa-o`ziga) ertagi
mazmuni orqali ochib berilishidir.
Training method (from the Greek "metodos") way of achieving the goal of
education; pupils in thinking, feelings and behavior will impact methods. School
practices, methods that pupils in thinking, feelings and behavior will impact
methods.The creation of new methods of education is not the power of a single
teacher. There is always the problem of improving the techniques to solve it each
according to his trainer, the education process in accordance with the specific
conditions of its richness of expression on the basis of common
methods.Techniques, positive and negative, the way educational process highly
efficient and effective assessment. The effectiveness of the techniques that can be
assessed through the use of the exact circumstances. Teaching methods to select a
number of factors.Goals and objectives of education. The aim of the training and
techniques allow you to choose the right content. What is the purpose, then it must
be in accordance with the methods of achieving it.The nature of the formation of
the person on the content of the education and social needs. However, the same
task can be filled with a variety of opinions. Therefore, the techniques are not
145
generally content with is very important to connect with the idea.
Do'stlaringiz bilan baham: |
