Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

0
-
ga
 
0 dan 1V-gacha
bo‘lgan kuchlanish, mantiqiy 
1
-
ga
esa 
2 dan 5V-
gacha
bo‘lgan kuchlanishlar mos keladi. TTL va ESL texnologiyalarida 
mantiqiy 
1
-
ga
to‘g‘ri keladigan kuchlanishning maksimal qiymati 5V, 
MOP texnologiyasida esa +3,3V bo‘lishi mumkin. 
Yuqoridagi va keyingi rasmlarda keltirilgan oddiy mantiqiy 
funksiyalarni amalga oshiruvchi juda kichik elektron qurilmalar – 
ventillar 
deb ataladi. Ventillar - 
tranzistorlar
asosida quriladi (1.19-rasm). Barcha 
zamonaviy mantiq, ya’ni mantiqiy sxemalarni qurish binar uzgich-ulagich 
sifatida ishlay oladigan 
tranzistorlarga
asoslanadi. Tranzistor yordamida, 
ikkita qiymatga ega signallardan
turli xil Bul funksiyalarini amalga 
oshiruvchi raqamli sxemalarni hosil qilish mumkin. Kompyuterlarni 
qurishda ishlatilgan kichik mikrosxemalardan tortib, to katta va o‘ta katta 
integratsiyadagi mikrosxemalar hisoblangan turli xildagi protsessorlar ham 
– 
raqamli sxemalardan
tashkil topgandir. Shuning uchun kompyuterlar 
protsessorlarining ko‘rsatgichlaridan biri sifatida, ularning tarkibida 
ishlatilgan tranzistorlar sonidan ham foydalaniladi. Masalan: biz ushbu 
qo‘llanmada ko‘rib chiqadigan 8-razryadli protsessor Intel 8080 protsessori 
tarkibida 6 mingta, 16-razryadli protsessor Intel 8088 tarkibida 29 mingta 
va 32-razryadli protsessor Pentium 4 protsessori tarkibida esa 42 millionta 
tranzistor ishlatilgan.
1.19-rasmda keltirilgan 
НЕ 
(NOT)
- inkorlash amalini bajaruvchi 
elementning sxemasi tarkibida, bipolyar tranzistor qo‘llanilgan. Tranzistor 
tashqi muhit bilan bog‘lana oladigan uchta ulanish nuqtalariga ega, ular – 
kollektor, baza
va 
emitter
deb nomlanadi.
Agar 
V
in
kirish kuchlanishi, ya’ni tranzistorning bazasidagi 
kuchlanish ma’lum bir kritik qiymatdan kichik bo‘lsa, tranzistorda uzilish 

---

34 
sodir bo‘ladi va u juda katta qiymatga ega qarshilik sifatida ishlaydi. Kritik 
qiymat deganda - mantiqiy 1-ga to‘g‘ri keladigan kuchlanishdan kichikroq 
bo‘lgan kuchlanishning qiymati tushuniladi. Bunda tranzistorning 
kollektoriga berilayotgan 
+V
cc 
kuchlanishi natijasida hosil bo‘lgan tok, 
tranzistor orqali uning emitteriga o‘ta olmaydi. Natijada sxema uchun 
chiqish 
signali 
hisoblangan 
V
out 
kuchlanishining 
qiymati, 
+V
cc 
kuchlanishining qiymatiga yaqin qiymatga teng bo‘ladi. Ushbu xildagi 
tranzistorlar uchun odatda 
+V
cc 
= 
5V.
1.19-rasm.