3-sinf Tabiatshunoslik A. Bahromov,Sh. Sharipov,M. Nabiyev Ona tili va o`qish savodxonligi tuzuvchilari 1-2-sinf Iroda

T/r Shaharlar 
Maydoni 
O`rni 
Aholisi 
O`rni 
1 
Toshkent shahri 
340 kv.km 
 
2 mln.550 000
2 
Toshkent viloyati 15 250kv.km 
7 
2 mln.910 000 5 
3 
Namangan 
7440 kv.km 
8 
2 mln 795 000 6 
4 
Andijon 
4300 kv.km 
11 
3 mln 110 000 4 
5 
Farg`ona 
6 760 kv.km 
9 
3 mln.733 000 2 
6 
Sirdaryo
4280 kv.km 
12 
841 000 
 
12
 
7 
Jizzax
21 210 kv.km 
4 
1 mln.374 000 10 
8 
Samarqand 
16 770 kv.km 
6
 
3 mln.857 kishi 1 
9 
Qashqadaryo
28 570 kv.km 
3 
3 mln.261 000 3 
10 Surxondaryo 
20 100 kv.km 
5 
2 mln 612 kishi 7 
11 Buxoro 
40 220 kv.km 
2 
1 mln.916 000 8 
12 Navoiy
111 090 kv.km
 
1
 
992 000 
11 
13 Xorazm 
6050 kv.km 
10 
1 mln.856 000 9 
14 Qoraqalpog`iston 
Respublikasi 
166 590 kv.km
1 mln.889 000

---

“
Qizil kitob
”
ga o`simliklarning 324 turi,hayvonlarning 184 turi 
kiritilgan,qo`riqxonalarda tashqari 2 ta milliy bog`,12 ta buyurtma 
parvarishxonalar va 1 ta ekomarkaz tashkil etilgan. 
Tabiat yodgorliklari-jonli va jonsiz tabiat yaratgan noyob,diqqatga 
sazovor joylar:g`orlar,sharsharalar,g`aroyib shaklli 
qoyatoshlar,daralar,buloqlar,yer po`stining ochilib qolgan joylari,katta 
yoshli ulkan daraxtlar,toshga aylangan o`simlik va hayvonlar
. 
O`zbekistonda qadimgi odamlarning qoldiqlari topilgan Teshiktosh 
g`ori,ibtidoiy odamlar yashagan Obirahmat 
g`ori,sayrob,Boysun,Xo`jakentdagi qadimgi 
chinorlar,Qo`ytosh,Qirqqiz,Odamtosh,Xo`jakentdagi qoyatoshlarga 
chizilgan rasmlar shular jumlasidandir.Mamlakatimizda 400 dan ortiq 
tabiat yodgorliklari ro`yhatga olingan. 
Qo`riqxonalar 7 ta 2 biosfera rezervati tashkil etilgan: 
1.Chotqol davlat biosfera qo`riqxonasi 
2.Zomin davlat qo`riqxonasi 
3.Nurota tog`-yong`oq davlat qo`riqxonasi 
4.Zarafshon davlat qo`riqxonasi 
5.Kitob davlat geologiya qo`riqxonasi 
6.Hisor davlat qo`riqxonasi 
7.Surxon davlat qo`riqxonasi 
8.Qizilqum davlat qo`riqxonasi 
9.Quyi Amudaryo davlat biosfera rezervati 
 

---

 
ODAM SKLETI
1-bosh suyagi 
2-umurtqa pog`onasi
3-ko`krak qafasi
4-tos suyagi 
5-qo`l suyaklari
6-oyoq suyaklari 
 
 
 
 
HAZM QILISH A`ZOLARI
1-og`iz va til 
2-tomoq

3-qizilo`ngach 
4-oshqozon 
5-ingichka ichak 
6-yo`g`on ichak 
 
 
ODAMNING ASOSIY ICHKI A`ZOLARI 
1-yurak
 
 
2-o`pka 
3-jigar 
4-oshqozon 
5-ichaklar 
 
 
 

---

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Foydali qazilmalaar jaadvali 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-sinf Texnologiya 2021-yil 72 bet
 
Viloyatlar 
nomi 
Garni
t 
Mar
mar
 
Ol
ti
n
 
Kumush
 
Ko`m
ir
 
Ohak
tos
h
 
Mi
s 
Gaz
 
Neft
 
Gips
 
Vol
fram
 
Os
h tuzi
 
Toshkent 
+ 
+ 
+ 
 
Qo`ng`ir 
ko`mir 
+ 
+ 
 
 
 
 
 
Namangan 
+ 
+ 
+ 
+ 
 
+ 
 
+ 
+ 
 
 
 
Andijon 
 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
+ 
 
 
 
Farg`ona 
 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
+ 
+ 
 
 
Sirdaryo 
Yuzasi tekisliklardan iborat,tog`lar yo`q 
 
 
Jizzax 
+ 
+ 
+ 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
 
 
Samarqand 
+ 
+ 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
Qashqadaryo 
 
+ 
 
 
 
 
 
+ 
+ 
 
 
+ 
Surxondaryo 
 
+ 
 
 
Tosh 
ko`mir 
+ 
 
+ 
+ 
 
 
+ 
Buxoro 
+ 
+ 
+ 
 
 
+ 
 
+ 
+ 
+ 
 
 
Navoiy 
 
+ 
+ 
+ 
 
 
 
+ 
+ 
 
+ 
 
Xorazm 
Tekislik,adir va cho`llardan iborat 
Qoraqalpo 
g`iston 
+ 
+ 
 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
+ 
Sulfat 
tuzi 

---

Dilbar Miraxmedova,Zulfizarxon Shamsiyeva
Texnologiya mahsulot yaratish jarayonidir.Bu jarayjonda uning foydali 
xususiyatlarini yo`qotmaslik kerak.Har qandaay buyum texnologik jarayon 
asosida tayyorlanadi. 
Texnologik jarayonda ketma-ketlik 
1.Buklash 2.Qirqish 3.Birlashtirish 4.Yelimlash 
1.Konstruksiyalash 2.Bichish 3.Tikish 4.Bezash
Applikatsiya
-badiiy san`aat asarlari yaratishning eng soda va oson 
usuli.Applikatsiya ishida asosiy material qog`oz hisoblanadi. 
Mozaika
-har xil bo`laklardan shakl hosil qilishdir.Mozaikadagi shakllar 
rangi va tuzilishiga ko`ra bir-biridan ajralib turadi. 
2-sinf Texnologiya 2021-yil 80 bet 
Tuzuvchilar:Xamrakul Sanakulov,Dilfuza Abdiyeva
I bob-Texnologiya va texnologik vositalar 
II bob-Texnik konstruksiyalash va modellashtirish 
III bob-Qog`oz va karton bilan ishlash 
IV bob-Tabiiy va turli materiallar bilan ishlashIsh anjomlaridan foydalanish 
qoidalari 
Qaychidan foydalanish qoidalari 
1.Qaychini belgilangan joyda,belgilangan holatda saqlang 
2.Qaychini uchini yuqoriga qaratib ushlamang 
3.Qaychini ishlatib bo`lgandan so`ng,ochiq holda qoldirmang 
4.Qaychini yurib turganingizda ishlaatmang 
5.Qaychini faqat yopilgan holda uchidan ushlab o`rtog`ingizga uzating 
6.Qaychin ishlatayotganda qirqish chizig`ini yo`nalishini hamda materialni 
ushlab turgan chap qo`l barmoqlarini kuzatib turing 

---

7.Yaroqsiz qaychini ishlatmang,uni o`qituvchingizga topshiring 
Bigizdan foydalanish qoidalari 
1.Bigiz bilan ishlaganingizda ustozingiz yoki ota-onangiz ko`magiga 
tayaning 
2.Bigizni o`rinsiz ishlatmang 
3.Sirti silliq va sirpanchiq bo`lgan qattiq buyumlarni bigiz bilan teshmang 
4.Teshiladigan buyumni qo`lingizda ushlamang,uni stol,taglik ustiga qo`yib 
teshing 
Maxsus ish pichog`i bilan ishlash qoidalari 
1.Maxsus pichoqdan o`qituvchingiz yordamida foydalaning 
2.Maxsus pichoqni o`qituvchi ko`rsatgandek ishlating,kesayotganda qattiq
bosmang 
Igna bilan ishlash qoidalari 
1.Ignani ishlatib bo`lgach,maxsus yostiqchaga sanchib qoying 
2.Ignani hech qachon og`zingizga solmang 
3.Ortiqcha ignalarni maxsus igna idishda saqlang 
3-sinf Texnologiya
3-sinf texnologiyasida aplikatsiya usulida yasash,harkatli o`yinchoqlar 
yasash,somondan aplikatsiya usulida narsalar yasash,pape-mashe usulida 
yasash,rangli qog`ozlardan narsa yasash,to`g`ri chok tikish,igna uchun 
yostiqcha tikish,turli geometrik shakllardan harakatlanuvchi modellar 
qurish yasash,bayram uchun tabriknoma yasash,suzuvchi modellar 
maketini yasash,parolon va ipdan yumshoq o`yinchoqlar
tayyorlash,qog`ozni qirqish va buklash usulida gullar shaklini yasash kabi 
mavzular o`tiladi. 
 
4-sinf Texnologiya 

---

Loyiha
 
so`zi ingliz tilida “oldindan o`ylangan reja ”degan ma`noni 
anglatadi.Loyihani ishlab chiqish bir necha bosqichdan iborat. 
Birinchi bosqich g`oya deb ataladi 
Ikkinchi bosqichda buyumni yasash loyihasi tuziladi 
Uchinchi bosqich kerakli xom ashy ova asboblarni tayyorlab,yo`llanma 
asosida ishni bajarish 
To`rtinchi bosqich buyumga bezak berish 
Beshinchi bosqichga buyum sifatiga baho berish
 
Model
-bu buyumning qurilmasi va ishlash prinsipini namoyish qilish uchun 
mo`ljallangan uning kichraytirilgan yoki kattalashtirilgan nusxasi.Modellar 
harakatlanuvchi va harakatsiz bo`lishi mumkin. 
Eskiz deb
 
,bir marta foydalanish uchun chizmachilik asboblarisiz va 
masshtabga rioya qilmay,lekin buyum o`lchamlarining nisbatini saqlagan
holda bajarilgan chizmaga aytiladi. 
Marketolog
- bu tashkilotning mahsuloti yoki xizmatini bozor talablariga
mos darajaga olib chiqish bilan shug`ullanuvchi mutaxassis. 
Dizayn
 inglizcha so`zdan olingan bo`lib,shinam,yaxshi,chiroyli loyiha degan 
ma`noni anglatadi. 
Konstruktor 
so`zi model yaratish,qurish,muayyan tartibga solish va turli 
qism,elementlarni o`zaro biriktirishni bildiradi. 
Izonit
-amaliy dekorativ san`atning bir turi bo`lib,u bizga Angliya dan krib 
kelgan.Ingliz to`quvchilari ipdan to`qishning maxsus usulini o`ylab 
topganlar.Ular taxtaga mix qoqib,mixga ma`lum ketma-ketlikda ipni 
tortib,jimjimador to`r hosil qilganlar. 
“Pape
- 
mashe”
 
so`zi fransuz tilida “chaynalgan qog`oz ”degan ma`noni 
bildiradi.Pape-mashe 
–
qog`ozni maydalab,ularni yelim bilan ustma-ust 
yopishtirish yo`li bilan narsa yasash texnikasi. 
Robot
-bu oldindan belgilangan dastur asosida harakat qiladigaan turli xil 
operatsiyalarni bajarish uchun mo`ljallangan avtomatik qurilma. 

---

Bugungi kunda robotlardan mashinasozlik,tog`-
kon,metallurgiya,neft,tibbiyotga xizmat ko`rsatish,okeanlarni o`rganish,uy 
xo`jaligi sanoat,qurilish,tadqiqot hamda o`yin va boshqalarda foydalaniladi. 
Konveyer
-bu ish qismini doimiy ravishda bir ish joyidan boshqasiga 
o`tkazadigan harakatlanuvchi “yo`l”.
 
Birinchi avtomobil 130 yil oldin nemis muhandisi Karl Benz tomonidan 
ishlab chiqarilgan,bu mashina soatiga 16 km tezlikda 
harakatlangan.O`zbekistonda ilk avtomobil ishlab chiqarish zavodi Andijon 
viloyatining Asaka shahrida 1994-1996-yillarda qurildi. 
Samarqand viloyatining Jomboy shahridagi UzAuto Trailer korxonasi 
tomonidan 11 turdagi “
KamAZ 
”
 yuk mashinalari ishlab
chiqariladi.Mashinaning yuk ko`tarish quvvati 10-36 tonnani tashkil qiladi. 
Kvilling
-uzunchoq ensiz qog`ozni ( masalan,bigiz,tishkovlagich atrofida) 
o`rash orqali nafis tarzda ishlangaan shakl.Kvilling hosil qilish uchun qog`oz 
eni 3-7 mm bo`lishi talab etiladi. 
Aviakonstruktor-havo kemasi va samolyot hamda ularning dvigatellarini 
yaratish bo`yicha mutaxassis. 
Katamaran
-paluba bilan birlashtirilgan ikki korpusli kema 
Amali ish bajarishda quyidagilarga rioya qiling 
Umumiy qoidalar- 10 ta 
Qaysi bilan ishlash qoidalari-8 ta 
Yelim bilan ishlash qoidalari- 5 ta 
Igna bilan ishlash qoidalari-7 ta 
Sirkuldan foydalanish qoidalari-5 ta 
Kanselyariya pichoqchasi bilan ishlash qoidalari-4 ta 
Andazani to`g`ri belgilash-3 ta 
Mahsulotni dizayn jihatidan tahlil qilish usullari-7 ta 
Xalqaro baholash dasturlari 

---

PIRLS-4-sinf o`quvchilarining matnni o`qish va tushunish darajasini 
baholashga mo`ljallangan
.Mazkur xalqaaro dastur boshlang`ich sinflarda 
tashkil etiladigan ta`lim tarbiya jarayonida o`quvchilarning o`qilgan matnni 
tushunish,uni sharhlashi,mustaqil hayotda to`g`ri qarorlar qabul qilishi 
orqali ta`limning keyingi bosqichida o`qishni muvaffaqiyatli davom 
ettirishga zamin tayyorlaydi. 
PIRLIS tadqiqotlarida o`quvchilarga beriladigan savollar badiiy va axborot 
matnlari asosida tuziladi. 
 
TIMSS-matematika va tabiiy fanlarni o`zlashtirish sifatini Xalqaro 
monitoring qilish va baholash tizimi 
Bu tadqiqot o`quvchilarning matematika va tabiiy fanlar bo`yicha 
boshlang`ich maktabning 4-sinfi va tayanch maktabning 8-sinf 
o`quvchilarning o`zlashtirish darajasini dunyoning turli mamlakatlarida 
qiyosiy o`rganishni maqsad qilib qo`ygan va olingan natijalarga muvofiq 
har bir mamlakatning ta`lim tizimining o`ziga xos xususiyatlari va 
yutuqlaarini e`tirof etadi. 
TIMSS tadqiqotlarida kognitiv o`lchovni amalga oshirishda 4 va 8-sinf 
o`quvchilari egallashi lozim bo`lgan bilish,qo`llash,mulohaza yuritish aqliy
faoliyatlari tadqiq qilinadi 
TALIS- turli mamlakatlarda tashkil etiladigan pedagogik jarayonlarning 
xalqaro qiyosiy tahliliga asoslangan tadqiqot bo`lib
,Xalqaro iqtisodiy 
hamkorlik va rivojlanishtashkiloti tomonidan ta`sis etilgan. 
PISA- turli davlatlarda 15 yoshli o`quvchilarning savodxonligini ( 
o`qish,matematika,tabiiy fanlar) hamda bilimlarini amaliyotda qo`lllash 
qobiliyatini baholovchi dastur. 
Bu dastur 3 yilda bir marotaba o`tkaziladi.Dastlab 1997-yilda ishlab 
chiqarilgan va 2000-yilda birinchi marta qo`llanilgan. 
PISA testlarida Ishtirokchi davlatlar soni tobora oshib bormoqda 
2000- yilda 32 ta davlat qatnashgan bo`lsa,2018-yilda 78 ta ga yetgan

---

PISA da o`quvchilarning bilimi sifati monitoring 5 ta yo`nalish bo`yicha 
aniqlanadi. 
O`qish savodxonligi,tabiiy-ilmiy savodxonlik,matematik 
savodxonlik,kompyuter savodxonligi,moliyaviy savodxonlik 
PISA dasturi iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti tomonidan 
amalga oshiriladi. 
PISA tadqiqotlarida 15 yoshli o`quvchilar deganda aynan 15,3-16,2 yosh 
o`quvchilar tushuniladi.
2018-
yilda bo`lib o`tgan PISA tadqiqotlarida “Kreativ fikrlash” tadqiq
qilinmagan 
PISA tajriba-sinov tadqiqotlari O`zbekistonda 2021-yil aprel-may oylarida 
o`tkazildi 
“
Xalq ta`limi tizimini 2030-yilgacha rivojlanish konsepsiyasiga ko`ra 
–
PISA
tadqiqotlari bo`yicha 30 ta ilg`or mamlakatlar qatoriga kirish ko`zda 
tutilgan. 
Xalq ta`limi sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarga tayyorgarlik 
ko`rish va tashkil etishga tuman ( shahar) xalq ta`limi bo`limi mudiri va 
tayanch maktab direktori 
Xalq ta`limi tizimida ta`lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro
tadqiqotlarga tayyorgarlik ko`rishga yo`naltirilgan tayanch maktablar
o`quvlar,seminar-treninglar dasturi XTXQTMOHM bilan kelishilgan holda 
viloyat xalq ta`limi boshqarmasi tomonidan tasdiqlanadi
Milliy markaz direktori Xalqaro tadqiqotlarning milliy loyiha menejeri 
hisoblanadi 
Xalq ta`limi tizimida ta`lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro
tadqiqotlarga tayyorgarlik ko`rishga yo`naltirilgan tayanch maktablaar 
faoliyatini tashkil etish haqidagi qo`shma qarori 2020-yil 8-mayda qabul 
qilingan. 
Harf qiyaligi-65sm daftar qiyaligi-25sm,daftar ko`z oralig`i-30 sm,kichik 
harf-4mm,katta harf-8mm,doska poldan 80 sm baland,qo`ldan ruchka 
uchigacha-1,5-2 sm. 

---

Diktant-bu
 eshitib,idrok qilingan so`z ,gap,bog`lanishli nutq matnni 
yozishdir.Diktant maqsadiga ko`ra 2 turli bo`ladi 
1.Ta`limiy:diktantning bu turi o`rganilgan mavzularni mustahkamlash 
maqsadida yozuv darsining ma`lum bir qismida mashq sifatida 
o`tkazilib,unga alohida soat 
ajratilmaydi.Turlari:lug`at,saylanma,ko`rsatuv,yoddan yozuv,ta`kidiy, 
izohli,ijodiy 
Tekshiruv:diktantning bu turida o`quvchilar so`zlarni qanchalik 
o`zlashtirganlarini sinash tekshirish maqsadida o`tkaziladi 
Bayon 4 turda yoziladi
:1.Berilgan matn asosida hikoya yozish 
2.Muhokama va tasvir janri elementlari qatnashgan bayon yozish 
3.Matnni qisqartirib ijodiy qayta hikoyalsh asosida bayon yozish 
4.Tanlab qayta hikoyalash asosida bayon yozish 
Yozma ishlarda ko`chish-tutuq belgisi qo`yilmasa ishorat xato,insho 
arabcha”Yaratish,””bino qilish”,”Boshlash”,Nutq 2 xil
-ichki,tashqi, 
Injo janriga ko`ra turlari:hikoya,tasvir,muhokama 
Insho yozish 1-sinf 1dars,2-sinf 1 dars 2-darsdan 15-20 daqiqa, 
3-sinf 1-1,5 soat,4-sinf 2 dars,inshoda xatolar ustida ishlash uchun 20-25 
daqiqa
Diksiya-so`z,bo`g`in va tovushni aniq,to`g`ri,burro talaffuz qilish,savod 
o`rgatish davrida analiz-sintez usulidan foydalanamiz.Analiz-sintez,quvnoq 
daqiqalarni Ushinskiy kiritgan.
Tovush-akustik jihatdan biror bir jismning boshqa bir jism ta`sirida 
tebranishida quloqqa eshitilishi tovush deyiladi. 
Tovush=ma`lum bir yozuv belgisini olishi harf deyiladi 

---

Artikulyasiya-tovush hosil bo`lish o`rni 
Analizda-o`qish malakasi egallanadi,sintezda-oqish malakasi shakllanadi 
Grammatik mashqlar 2 xil: 
1.Leksik-morfologik 2.Sintaktik mashqlar
Grammatik tahlil-analitik mashqqa kiradi,so`z turkumlariga nisbatan-
morfologik,gap bo`laklari gapga nisbatan-sintaktik 
Xatolar 3 xil:1.Lug`aviy-uslubiy-shevaga xos so`zlar,2-morfologik uslubiy 
xato-og`zaki va yozma nutqda so`z shaklini so`z yasovchi,so`z o`zgartuvchi 
qo`shimchalarni noto`g`ri qo`llash 
3-sintaktik uslubiy xato-so`z birikmasini Grammatik vositalar,ko`makchilar 
yordamida to`g`ri tuzmaslik,gap strukturasini buzilishi 
Ona tili o`qitish metodikasi=metodologik asosi bu-borliqni bilish nazarayasi 
Ona tili o`qitish tamoyillari: 5 ta ,ona tili o`qitish metodikasi 2 ta, 
Diktant yozish malakasi bo`yicha qo`yilgan talab 
–
imlo xatolarga yo`l 
qo`ymaslik 
O`zbek tili yozuvi tovush yozuvi-o`zbek yozuvi-fonematik yozuv
O`zbek tilida punktiatsiyon xato 10 ta,husnixatga o`rgatishda 10 ta 
Orfografiya-orfo to`g`ri,grafik chiziq ,orfofrafik mashqlar 4 xil :1.ko`chirib 
yozish,2.diktant,3.Grammatik,orfografik mashqlar,4.ijodiy ishlalar 
Bog`lanishli nutq-tafakkur ehtiyoji tufayli yuzaga kelib,mantiqiy va 
Grammatik qoidalar asosida o`zlashtirilgan mavzuni ifodalash uchun 
tuzilgan nutq.
Sinonim-yozilishi har hil,ma`nosi bir xil:chehra,aft,Bashara 
Omonim-shakldosh,yozilishi bir xil,ma`nosi har xil-och-sifat,och-eshik och 
Antonim-qarama-qarshi so`zlar-ko`p-oz,oq-qora 

---

Paronim so`zlar-aytilishi bir-biriga yaqin lekin ma`nosi har xil-shox-daraxt 
shoxi,shoh-podshoh 
Uyadosh so`zlar-bir mazmunli guruhga oid-oq,qizil,sariq-
rang;ko`ylak,shim,do`ppi-kiyim 
Otlarning egalik va kelishik qo`shimchalar yordamida o`zgarishi-turlanish 
deyiladi.Otlar=shaxs-son qo`shimchalari bilan o`zgarishi tuslanish deyiladi. 
Ritorika-chiroyli nutq so`zlash
Fonetika-tovush,grafika 
–
yozuv,orfoepiya-talaffuz,leksikologiya-so`z va 
uning ma`nolari,Fraziologiya-iboralar,morfologiya-so`z turkumlari 
Yordamchi so`zlar:ko`makchi,bog`lovchi,yuklama 
Ko`makchi-bilan,uchun,kabi,singari,uzra,qadar 
Bog`lovchi-va,chunki,ammo,lekin,biroq,yuklama-axir,hatto,faqat,ham 
Modal so`zlar-ehtimol,darhaqiqat,hoynahoy,aslida,darhaqiqat,shekilli 
Alohida olingan guruh so`zlar:modal.undov ,taqlid 
Til va nutq tafakkur bilan uzviy bog`liq,ta`lim shakllari-
an`naviy,noan`anaviy,yakka tartibda 
Genetik tamoyil-shakli oson harflarda so`ng,shakli murakkab harflarni 
guruhlab yozish 
Motiv-Yunoncha siljish, harakatga keltirish 
Immutativ metod 
–
taqlid metodi 
Perespektiv qobiliyat-qisqa daqiqa/da auditoriya holatini idrok etish 
Gnostik qobiliyat 
–
tadqiqot ishlariga layoqatlilik
Pedtexnologiya= asosiy yo`nalishlari-5 ta ,dars bosqichlari-6 ta 
Didaktik jarayon 3 ta komponent+ iborat 

---

Pedtexnologiya= markaziy muammosi-bola shaxsini rivojlantirish orqali
ta`lim tarbiya maqsadiga erishish 
Interfaol jarayon-o`zaro faollashtiruvchi jarayon 
Metodologiya-mantiqiy tashkil etish usullari vositalari haqidagi fan 
DTS da o`qish texnikasiga 8 ta talab qo`yilgan 
Grammatik tahlil-analitik mashqqa kiradi,Gap bo`laklari gapga nisbatan 
–
sintaktik,so`z turkumlariga 
–
morfologik
O`quvchilarda shakllantiriladigan tayanch oid kompetensiyalar: 
1.Kommunikativ kom-ya: 
Ijtimoiy vaziuaylarda ona tili hamda birorta horijiy tilda o`zaro muloqotga 
kirishi olishi,muloqotda muomala madaniyatiga amal qilishi ,ijtimoiy 
moslachuvchanligi,hamkorlikda jamoada samarali ishlay olish layoqat/ini 
shakllantirishni nazarda tutadi 
2.Axborot/ bilan ishlash
 kom-si-mediamanba/+zarur ma`lumot/ni izlab 
topa olishi,saralashi,qayta ishlashi,saqlashi u/+samarali foydalana olishni 
,u/= xavfsizligini ta`minlahsni media madaniyatiga ega bo`lish layoqat/ini
shakllantirishni nazarda tutadi 
3.O`z-o`zini rivojlantirish
 kom-doimiy ravishda o`z-ozini jismoniy ma`naviy 
,ruhiy,intellectual va kreativ rivojlantirish kamolotga intilish,hayot 
davomida mustaqil o`qib organish,kognitivlik ko`nikma/ni va hayotiy 
tajribani mustaqil ravishda muntazam oshirib borish,o`z hatt-harakatini 
muqobil baholash va mustaqil qaror qabul qila olish ko`nikma/ini egallashi
nazarda tutiladi 
4.Ijtimoiy faol fuqarolik
-jamiyatda bo`layotgan voqea hodisa jarayonl/iga
daxldorligini his etish va u/da faol ishtirok etisho`zi= fuqarolik burch va 
huquq/ini bilishi,unga rioya qilish,mehnat va fuqarolik munosabat/ida
muomala va huquqiy madaniyatga ega bo`lish layoqat/ini shakllantirishni 
nazarda tutadi 
5.Milliy va umummadaniy
 kompetensiya-vatanga sadoqatli,inson/ga
mehr-oqibatli hamda umuminsoniy va milliy qadryat/ga e`tiqodli bo`lish 
badiiy va san`at asar/ini tushunish orasta kiyinish,madaniy qoida/g ava

---

sog`lom turmush tarziga amal qilish layoqat/ini shakllantirishni nazarda 
tutadi
 
6.Matematik savodxonlik,fan va texnikayangilik/i+ xabardor bo`lish
 
hamda foydalanish kom-aniq hisob-kitob/ga asoslangan holda 
shaxsiy,oilaviy,kasbiy va iqtisodiy reja/ni tuza olish,kundalik faoliyatda
turli,diagramma,chizma va model/ni o`qiy olish,inson mehnatini
yengillashtiradigan,mehnat unumdorligini oshiradigan,qulay-shart-
sharoitga olib leladigan fan va texnika yangilik/i+ foydalana olish 
layoqat/ini shakllantirishni nazarda tutadi.Mazkur kompetensiya/ 
umumta`lim fan/i orqali o`quvchilarda shakllantiriladi. 
Shuningdek ,har bir umumta`lim fani= mazmuni+ kelib chiqqan holda 
o`quvchi/da fanga oid umumiy kompetensiya/ ham shakllantiriladi 
Fang oidkompetensiyalar
: 
Ona tili
-nutqiy ( tinglab tushunish,sozni o`qish,yozish)-lingvistik( 
fonetika,grafika,orfoepiya,orfigrafik,leksika,grammatika va uslubiyatga oid 
)
o`qish
-Adabiy-nutqiy ( tinglab tushunish,fikrni og`zaki bayon 
qilish,o`qish,fikrni yozma bayon qilsih) Badiiy asarni tahlil qilish
Matematika
-mat-ka mazmuniga oid umumiy kompetensiya-kognitiv 
kompetensiya ( shaxs= mustaqil ijodiy fikrlashi) 
Tabiat
-
1-Tabiiy,ijtimoiy
 iqtisodiy jarayon hamda hodisalarni kuzatish 
aniqlash tushunish va tushuntirish kom,
2-geografik
 ob`ekt/ joy nom/-ni 
to`g`ri qo`llay olish
3-Globus
 ,
geografik
 atlas va xarita/+ amaliyotda foydalana olish kom 1-
sinfda bu kompetensiya yo`q 2-3-4-sinflarda -Tabiatni muhofaza qilish va 
ekologik madaniyat kom 
Odobnoma
-1-ma`naviy axloqiy madaniyatlilik kom,2-mafkuraviy immunitetga ega bo`lish 
kom 
 
Musiqa-1-Musiqiy savodxonlik kom 2-jamoa bo`lib kuylash 3-Musiqa tinglash va tahlil 
qilish 
Tasviriy san`at-
1-Natura= xarakterli jihat/ini kuzatish ,tahlil qilish va ifodalay olish kom,2-
tasvir yoki haykal=bosqich/I ketma-ketligini to`g`ri bajarish kom 

---

Texnologiya-
1-buyum va mahsulot tur/ni u/ni tayyorlash va ishlov berish usul/ni 
bilish,texnologik loyihalash hamda amalga oshirish kom,2-Psixomotor,funksional hamda 
amaliy faoliyat tur/ini bajarishdagi operatsion kom 3-To`g`ri va ongli kasb tanlash ijtimoiy 
munosabatlarga kirisha olish kompetensiyasi 
Malaka talablari quyidagilar 
Bilim
-o`rganilgan ma`lumot/ni eslab qolish va qayta tushunbtirib berish 
Ko`nikma
-organilgan bilim/ni tanish vaziyat/da qo`llay olish 
Malak
a-o`rganilgan bilim,shakllangan ko`nikma/ni notanish vaziyat/da qo`llay olish 
va yangi bilim/ hosil qilish 
Kompetensiya
-mavjud bilim ,ko`nikma va malakalarni kundalik faoliyatda qo`llay 
olish qobiliyati 
Undosh tovushlar uch tomondan tasnif qilinadi: 
I.Hosil bo`lish o`rniga ko`ra:
 
1.Lab undoshlari
:
b,p,m,f,v

kiradi.Ular ikkiga bo`linadi:
1) lab-lab undoshlari:
m,p,b

2)lab-tish unvdoshlari:
v,f

2.Til undoshlari
.
Til qismlari harakatiga ko`ra til ndoshlari 4 ga bo`linadi: 
1.Til oldi undoshlari:t,d,s,z,ch,j,dj,sh,l,r,n(shercha,jonsiz,tiloldi-unlilarni tashlang ) 
2.Til o`rta undoshi:y 
3.Til orqa undoshlari:g,k,ng 
4.chuqur til orqa tovushlari:q,g`,x 
3.Bo`g`iz undoshi:h 
II.Hosil bo`lish usuliga ko`ra: 
1.Portlovchilar:b,p,d,t,g,k,j,q,m,n,ng (bojamning etigi qopdek) 
2.Sirg`aluvchilar: v,f,z,s,y,r,l,sh,g`,x,h,dj (shoh g`oziy xavf solar shu undoshlarga d 
qo`shing) 
3.Qorishiq:ch 
III.Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko`ra:1.Jarangli 
(dugonalarimg`a
 
javob yozing)
 
2.Jarangsiz
( qolgani jarangsiz) 
Shuningdek ,ular 
tarkibiga
 ko`ra 
sof va qorishiq
,qorishiq bitta 
ch
,qolgani sof,
ovoz va 
shovqinning
 
ishtirokiga ko`ra 
sonorlar va shovqinlilar 
deb ham tasniflanadi.
Sonor( ovozdor) 5 ta:l,m,n,ng,r ( limon rang,qavs ichidagi so`zlarni unlilarini 
tashlang) 
Bular ichidan: 
l
-yon tovushi,
r
-titroq tovush,
m,n,ng
-burun tovushlari 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---