Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

qora
ranglarga bo„yab ko„tariladi. Relyef-
och jigarrang
rangida ko„tariladi. Xaritani 
ko„tarish qoida bo„yicha, joyni bir vaqtni o„zida o„rganish bilan o„tkaziladi va 
o„rganish natijasini unda tasvirlanishi deb hisoblanadi. 
Xaritada joyni o„rganish tartibi va umumiy qoidalar. 
Joyni batafsil o„rganish tartibi va darajasi jangovar holatni haqiqiy 
sharoitini, bo„linmani jangovar vazifa tafsilotini, shuningdek, qo„yilgan jangovar 
vazifani 
bajarishda 
qo„llaniladigan 
jangovar 
texnikani 
taktik-texnik 
ma‟lumotlarini o„rganish bilan aniqlanadi.
Mudofaani shaharda tashkillashtirishda uni rejalashtirilishi va qurilishi 
tavsifini aniqlash, yerto„la va yer osti qurilmalari mavjud bo„lgan binolarni 
topish muhim ahamiyatga ega. Bo„linmani harakat yo„nalishi shahardan o„tgan 
hollarda uni bunday batafsil organishni hojati yo„q. Tog„larda hujumni 
tashkillashtirishda asosiy o„rganish inshootlariga dovonlar, tog„li o„tish joylari, 
daralar va tor joylar, otishni tashkillashtirishga ta‟siri bo„lgan qiyalik shakllari 
kiradi.
Qoida bo„yicha joyni o„rganish, uni umumiy tavsifini o„rganishdan 
boshlanadi, keyin alohida mahalliy jismlar, relyef shakllari va qismlarini, ularni 
kuzatuv sharoitiga, yashirinishga, o„tuvchanlikka ta‟siri, himoya xususiyatlari, 
mo„ljallanish va o„q otish sharoiti o„rganiladi. Joyni umumiy tavsifini aniqlash, 
qo„yilgan vazifani bajarishda mahalliy jismlarni va relyefni tegishli ta‟sir 
o„tkazadigan muhim sifatlarini ajratish maqsadiga ega.
Relyefni, aholi yashash maskanlarini, suv tarmoqlarini, yo„llarni va 
o„simliklar qo‟lamini o„rganish asosida joyni umumiy tavsifi aniqlanadi, 
berilgan joyni turi ajratiladi, uni taktik va himoya xususiyatlarini oldindan 
o„rganish imkonini beruvchi kesishgan va yopiqlik darajasi aniqlanadi. Joyni 
mukammal o„rganish – bo„linmani harakatlari chegarasida yoki bosib 

---

357 
o„tiladigan harakatlar yo„nalishida mahalliy jismlarni, relyef shakllari va 
qismlarini sifatli xususiyatlarini aniqlashdan iboratdir.
Xaritada bunday ma‟lumotlarni olish asosida va joyni (relyefni va 
mahalliy jismlarni) topografik belgilarini o„zaro bog„liqligini hisobga olgan 
holda, o„tish, yashirinish va kuzatish, mo„ljallanish, o„t ochish sharoitlari 
baholanadi, shuningdek, joyni himoya xususiyatlari aniqlanadi. 
Mahalliy jismlarni sifatli va sonli tavsifini aniqlashyuqori aniqlik bilan va 
mukammal o„tkaziladi.