Toshkent tibbiyot akademiyasi huzuridagi harbiy-tibbiyot fakulteti

o„lchamsiz shartli belgilarda
tasvirlanadi. 
3.Mahalliy jismlarning shartli belgilari. 
1:25 000 – 1:100 000 o„lchamli xaritalarda aholi yashash hududlari, 
shaharlar, shahar tipidagi qishloq va qishloqlarning hammasi ko„rsatiladi. Aholi 
yashash hududlari tasviri oldiga ularning nomlari: shaharlar to„g„ri bosma 
harfda, qishloqlar esa yozma kichik harflarda yoziladi. Aholi yashash hududlari 
nomlari ostiga shu hudud aholisining soni (agar ma‟lum bo„lsa) yoziladi. 
1:25 000 va 1:50 000 o„lchamli xaritalarda aholi yashash hududlari 
batafsil tasvirlanadi. Zich qurilgan maskanlar jigarrangda ifodalanadi.
Aholi yashash hududlari chekkalaridagi qurilmalar hammasi xaritada 
ko„rsatiladi. 1:100 000 o„lchamli xaritalarda asosan hamma asosiy ko„chalar, 
ishlab - chiqarish inshootlari va mo„ljallanish uchun zarur bo„lgan asosiy 
jismlar saqlanib qolinadi. Qolgan hamma aholi yashash hududlari maskanlar 
bilan qo„shilib chiziladi va qora rangda bo„yaladi. 1:100 000 xaritalarda 
qurilmalarning yong„inga chidamliligi ko„rsatilmaydi.
Muhim ahamiyatga ega bo„lgan alohida joy jismlari xaritada aniq 
tasvirlanadi. Bunday joy jismlariga harxil minoralar va boloxonalar, shaxta, 
shamol tegirmoni, maschitlar va alohida joylashgan qurilmalar, radiominoralar, 
haykallar, alohida turgan daraxtlar, qo„rg„onlar, qoyalar va h.k. lar kiradi. 
Bularning hammasi xaritada asosan o„lchamsiz shartli belgilar yordamida 
tasvirlanadi, ba‟zi birlari esa qisqartirib yozilgan tushuntirish shartli belgilari 

---

351 
bilan ko„rsatiladi. Masalan, shax. ug.(shaxta kamennougolnaya) yozuvi, 
shaxtani belgisida toshko„mirli shaxta ma‟nosini anglatadi.
Yo„llar topografikxaritalarda to„liq va ma‟noli tasvirlanadi.Xaritada temir 
yo„llarning hammasi ko„rsatiladi va yo„llar soni (bir, ikki, uch izli), rels 
kengligi (asosiy va ingichka), holati (harakatlanuvchi, qurilayotgan va 
yig„ishtirilgan) ga qarab bo„linadi. Maxsus shartli belgilar bilan elektr tarmoqli 
temir yo„llar ifodalanadi. Yo„llar soni, temir yo„l shartli belgisiga tik 
tushirilgan chiziqchalar bilan ko„rsatiladi: uchta chiziqcha – uch izli, ikkita – 
ikki izli, bitta – bir izli. Temir yo„llarda bekatlar, kichik bekatlar, to„xtash 
joylari (platforma), temir yo„l boshqarmasi, yo„lto„siqlari, tepaliklar, 
chuqurliklar, ko„priklar, yer osti o„tish yo„llari (tunnellar) va boshqa inshootlar 
ko„rsatiladi. Shox bekatlarning o„z nomlari, ularning shartli belgilari yonida 
yoziladi. Agar, shox bekat aholi yashash hududida yoki unga yaqin joyda 
joylashgan bo„lsa va yaqin orada uning nomiga o„xshash biron inshoot 
bo„lmasa, u holda uning nomi o„rniga shu aholi yashash hudududlarining
nomlari yoziladi. Bekatning shartli belgisi ichida joylashgan qora to„g„ri 
burchak bekatning yo„ldan qaysi tarafdan joylashganini ko„rsatadi; agar, to„g„ri 
burchak shartli belgining o„rtasida joylashgan bo„lsa, demak, yo„llar bekatning 
ikki tomonidan o„tgan.