Abuzalova M

Imlo va talaffuz lug„ati” 
ham mavjud 
bo„lib, sanoqli nusxalarda chiqarilgan. Bu lug„atdan ham keng omma 
foydalanish imkoniyatiga ega emas. Shunisi achinarliki, o„zbeklarda 
umuman 2000 kishiga 1 ta lug„at to„g„ri kelsa, ruslarda bitta oilaga 4-5 ta 
lug„at to„g„ri keladi. Bunaqada madaniy saviyaning yuksalishi-yu, ilm- 
fan taraqqiyoti haqida so„z borishining o„zi foydasizdir. 
Xullas, shu kabi jiddiy muammolarni hisobga olib, hozirgi o„zbek 
leksikografiyasi o„quv lug„atlarini, xususan, uyadosh so„zlar lug„ati, 
o„quvchilar uchun sinonimik so„zlar lug„ati, shakldosh so„zlar lug„ati, 
o„quvchilar uchun izohli lug„at (hayvon nomlari asosida (qar: Jumaeva 
Saodat, Murodova Zulxumor. MB. Buxoro -2004), ideografik lug„atlar 
tuzish kabi masalalarni o„z oldiga dolzarb vazifa qilib qo„ydi. 
Endi, O„TIL haqida to„xtalsak. Ma‟lumki, bu lug„at 2 jildli, 1981- 
yilda nashr qilingan bo„lib, umumiy izohli lug„at hisoblanadi. 60.000 
so„zning izohiga bag„ishlangan bu lug„at o„zbek lug„atchiligining 
yutug„i, desak xato bo„lmaydi. Biroq, uzoq yillar ba‟zi bir ko„z yumib 
o„tolmaydigan kamchiliklarning guvohi bo„ldik. Jumladan, lug„at 
maxsus mutaxassislarga mo„ljallangan. Bu esa o„zbek xalqi uchun nisbiy 
qiyinchiliklarni, hatto tushunmovchiliklarni keltirib chiqargani sir emas. 
Lug„atda keltiriladigan ko„pchilik tavsiflar o„zbek ongi-shuuri, 
tafakkuriga mos emas. Bundan tashqari, lug„atga kiritilgan so„zlarning 
40 foizi rus tilidan kirib kelgan, qo„pol qilib aytganda tarjima qilingan 
(buni olma – meva va daraxt: яблоко – яблоня misolida). Shuningdek, 
milliy g„oyalarimizga muvofiq kelmaydi. Ana shu va boshqa ko„plab 
jihatlarni e‟tiborga olgan holda O„zRFA “Til va adabiyot instituti” ilmiy 
jamoasi ko„p jildli “O„zbek tilinining izohli lug„ati”ni yaratishga 
kirishdilar va nihoyat 5 jildli 80.000dan ortiq so„z va so„z birikmasini 

---

114 
o„z ichiga olgan “O„zbek tilining izohli lug„ati” (T., 2006) dunyoga 
keldi. 
Xuddi shu fikrlarni 70-yillarda yaratilgan “