Farmatsevtika ishini tashkil

9.4. FARMAKOIQTISODIY TAHLIL USULLARI.
DORI VOSITALARI FORMULYARLARI
Farmakoiqtisodiyotni o'rganishda jahon amaliyotida quyidagi 
q ato r usullar keng qo'llanilm oqda:
— qiymat tahlili (cost — bnefit) — foyda davolanish qiymati 
ham da natijalari bir vaqtda pul shaklida baholanadi;
— «qiymat — samaradorlik» (cost — effective) — tahlili 
davolanishning qiymati pulda hisoblanadi, davolanishning natijasi 
esa m a’lum vazifalami bajarish hisoblanadi;
— «qiymat — foyda» (cost — benefit) — tahlili bunda natijalar 
b ir turdagi davolashning ikkinchi turdagi davolashga nisbatan 
ustunligi past sifati tushunchasida baholanadi;
— «qiymat — minimallashtirish» (cost — m inim ihafium ) — 
tahlilida teng terapevtik samaradorlikdagi bir nechta davolash 
turlarining qiymati taqqoslanadi;
— «kasallanish qiymati» (cost — o f — illness) — tahlilida 
qandaydir kasallikning davolashdagi to‘g ‘ridan-to‘g‘ri ham da juz’iy 
xarajatlar baholanadi;
— «qiymat — naf» tahlili.
171

---

U shbu usullardan SogMiqni saqlashda turli d astu rlam i 
moliyalashni rejalashtirishda anchadan buyon foydalanib kelinadi. 
Ushbu tahlil usulining konsepsiyasi uncha ham murakkab emas, 
lekin uni tushunish uchun b a ’zi bir detallarini, ya’ni qachon va 
qayerda ushbu usuldan foydalanish m um kinligini qo'shim cha 
ravishda tushuntirish talab qilinadi.
Q iy m at foyda ta h lili (Q F T ) ja m o a tc h ilik investitsiya 
dasturlarini baholashni tartibga solish ehtiyojiga javoban paydo boMdi. 
U m um an SogMiqni saqlash uchun xarajatlar jam iyatga ijtimoiy 
foyda keltirishi lozim, Q FT usuli esa SogMiqni muhofaza qilish 
dasturlarini moliyalash to ‘g‘risida to ‘g‘ri qaror qabul qilishda 
yordam beradi. H ar qanday rejalashtirishda maqsadga erishishning 
bir nechta ehtimolli yoMlarini aniqlash, so'ngra eng optimal yoMni 
tanlash uchun ko'rsatkichlam i izohlash lozim. K o‘pincha shunday 
qarorlar izchillik asosida qabul qilinadi. Q FT muqobil qarorlam i 
tanlash jarayonini bir qancha obyektivlashtirishga yordam beradi.
Q FT usuli davolash dasturi yoki usulini amalga oshirishdagi 
ehtim ollik foydalarini kelgusi yilda pul ko ‘rinishida baholab 
borishdan iborat. Bunda yonm a-yon ravishda ushbu dastum i yil 
davom ida amalga oshirishning barcha xarajatlari baholanadi. 
Bunday hisob-kitoblar davolashning bir nechta muqobil dasturlari 
(yoki usullari) uchun olib boriladi. Am alda qoMlash uchun foyda 
va xarajatlar orasida katta ijobiy farqni ta ’minlaydigan dastur yutib 
chiqadi va taklif etadi.
Q FT — usulining kamchiliklari k o'pincha pul ko‘rinishida 
oMchash qiyin boMgan ham da aniqlash oson boMmagan foydalami 
pul miqdorida baholash bilan bogMiq boMgan qiyinchiliklardir. 
Bu m uam m o iqtisodchilam ing ko‘p urinishlariga qaram asdan 
o'zining yakuniy yechim ini topm adi. Amaliy nuqtayi nazaridan, 
tahlilchilar ehtim ollik foyda ko'rsatkichlarini ular qancha kerak 
boMsa, sh u n ch a sin i k o ‘rsatishga h a ra k a t q ilad ilar. Q olgan 
oMchamlar «yetishib boMmaydigan foydalar» deb baholanadi, 
bunday hollarda rahbariyat yakuniy qarom i qabul qiiishdaularni 
erkin holda ko‘rib chiqishlari mumkin.