1 O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi termiz davlat universiteti

4. Nuktalar usuli.
Bu usuldan vokera va xodisalarning gerografik tarkalishini statistik ma'lumotlar
asosida tasvirlashda foydalaniladi. Nuktalar usulida mikdor va sifat kursatgichlari
nuktalar yordamida tasvirlanadi. Nuktalarning soni, katta kichikligi bilan mikdor
kursatkichlari tasvirlansa, ularning rangi bilan sifat kursatkichlarini tasvirlash
mumkin. Bir kartada bir xil kattalikdagi va xar xil rangdagi nuktalar yordamida bir
kancha vokera va xodisalarning gerografik tarkalishini kursatsa buladi. Masalan:
Uzberkistoning chorvachilik kartasida uch xil rangdagi nuktalar bilan, korkul kuylar,
oddiy kuylar va echkilar kursatiladi. Chorva mollari sonini kursatish uchun xar bir
nukta nercha bosh chorva molini bildirishi berlgilab olinadi. Masalan: xar bersh yuz
(500) korakul kuy bir nukta, yuzta (100) oddiy kuy va echki bir nukta derb kabul
kilinadi. Korakul kuylari kora rangli, oddiy kuylar sarik rangli, echkilar esa kizil
rangli nuktalar bilan berrilsa buladi. Vokera va xodisalarning gerografik tarkalishini
tugrirok kursatish uchun satatistik ma'lumotlar rayon doirasida berrilishi kerrak.
Agar oblast, rerspublika yoki mamlakat doirasida berrib, nuktalar terrritoriyada bir
xil taksimlansa, gerografik tarkalish tugri kursatilmagan buladi. Nuktalarni
joylashtirishda kursatilmokchi bulgan prerdmertlarning xakikiy tarkalishi xisobga
olinishi kerrak. Masalan: derngiz, kullar ustiga chorva mollari tugri kerlib kolmasin
va x.k Nuktalar bilan mikdor kursatgichlari berrilmay, fakat gerografik tarkalishi
kursatilishi xam mumkin. Masalan: MDX ning iktisodiy va ijtimoiy gerografiyasi
kursida (iktisodiy atlasda) gallachilik, terxnika ekinlari va chorvachilik kartalarida xar
xil rangdagi nuktalar bilan fakat gerografik tarkalish kursatilgan. Nuktalar usuli
termatik kartalarni tuzishda kup kullaniladi. Bu usuldan boshka usullar bilan birga
xam foydalaniladi, bunda kartaning mazmuni boyiydi. Nuktalar usuli kartogramma,
kartodiogramma, sifatli rang va areral usullari bilan birga kullanilishi mumkin.
Termatik kartalarda mikdorni kursatish uchun xar xil kattalikdagi nuktalar ishlatiladi.
Buni axoli kartalarida kuprok uchratish mumkin.