E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

2.3.Energiya tejamkorligining ma’muriy va moliyaviy-iqtisodiy 
boshqarish mexanizmlari 
Yurtimizda iqtisodiyotni samarali boshqarish va xalq farovonligini 
oshirish maqsadida energiya tejamkorligini moliyaviy – iqtisodiy 
boshqarish mexanizmi ishlab chiqildi. Bu yo‗nalishda yaratilgan moddiy 
boyliklardan tejab ishlatish va oqilona foydalanish tobora muhim ahamiyat 
kasb etib bormoqda. Farovonlikni esa elektr energiyasiz tasavvur qilib 
bo‗lmaydi. Iqtisodiy tizim korxonalarini harakatga keltirayotgan, 
xonadonlarimizni charog‗on, mushkullarimizni oson qilayotgan elektr 
energiya bebaho boyligimiz. Shu bois, har bir jamoada va har bir 
xonadonda elektr energiyasidan tejash va oqilona foydalanish lozimdir. 
Elektr energiyasiga bo‗lgan oqilona munosabatdan ham davlatimiz, 
ham xalqimiz manfaat ko‗radi. Respublikamiz bo‗yicha xalq xo‗jaligini va 
aholisini elektr energiyasi bilan ta‘minlash uchun bir sutkada elektr 
quvvati hosil qiluvchi stansiyalarda 51 mln.kub metrdan ortiq tabiiy gaz va 
20 ming tonnadan ortiq ko‗mir yoqilmoqda. Bunday harajatlar ko‗lamini 
tasavvur qilgan odam, tejamkorlikning naqadar zarurligini tushunib yetadi. 
Qolaversa, elektr tarmoqlaridagi o‘ta yuklanib ishlash rejimlarni bartaraf 
etishda tejamkorlik eng yaxshi imkoniyatdir. Afsuski, elektr energiyasidan 

---

120 
samarasiz foydalanish yoki to‗g‗ridan-to‗g‗ri isrofgarchilikka yo‗l qo‗yish 
holatlari oz emas.
O‘zbekiston Respublikasining "Energiyadan oqilona foydalanish 
to‗g‗risida"gi, "Elektr energetikasi to‗g‗risida"gi qonunlariga muvofiq 
mamlakatimizda sanoat va kommunal xo‗jalik sohalariga energiya va 
resurs tejaydigan zamonaviy texnika va texnologiyalar keng joriy 
etilmoqda. Ayni paytda esa svetodiod lampalar ishlab chiqarish va ularni 
qo‗llashga alohida e‘tibor qaratilmoqda. 
Svetodiod lampalarning boshqa yoritgichlardan muhim ustuvorligi 
shundan iboratki, ular uzoq muddatli xizmat ko‗rsatadi (100.000 
soatgacha) elektr energiyasini iqtisod qilishi, atrof muhit uchun xavfsizligi 
va miltillashning yo‗qligi asosiy afzalliklaridan biri hisoblanadi. 
Oddiy cho‘glanma lampalarning xizmat muddati 1.000 soat bo‗lsa, 
svetodiod lampalarning xizmat muddati 50.000 dan 100.000 gacha soatni 
tashkil etadi. 
Svetodiod lampalar – ekologik toza, qizimaydi va atmosferaga zararli 
moddalar chiqishini qisqartiradi, foydalanilgandan keyin maxsus 
utilizatsiyani talab etmaydi. 
Hozirgi vaqtda respublika elektr energiyasi iste‘molchilari tomonidan 
43 milliondan ortiq, quvvati 60 vatt oddiy lampochkalardan foydalaniladi. 
Ularning umumiy quvvati 2500 MVt bo‗lib, elektr energiyasining 
iste‘moli esa 6,4 mlrd. kVt∙s ni tashkil etadi. 
Agarda barcha elektr energiyasi iste‘molchilari oddiy lampalarni 
svetodiod lampalariga almashtirishsa elektr energiyasi iste‘molini 5 
mlrd.kVt∙s kamaytirish mumkin, bunda respublikamiz tabiiy boyliklari 
bo‗lmish 1,6 mlrd.kub.metr gaz yoki 5 mln. tonna ko‗mir tejaladi. 
―O‘zbekenergo‖ AJ barcha elektr energiyasi iste‘molchilariga tabiiy 
boyliklarni asrash hamda oilaviy budjetni iqtisod qilish maqsadida oddiy 
lampalarni svetodiod lampalariga almashtirishni tavsiya etadi. 

---

121