E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

1.11.Elektr yuklama grafiklari 
Hozirgi zamon sanoat korxonalarining elektr ta‘minotini loyihalashda, 
ya‘ni asosiy va murakkab bo‗lgan texnik-iqtisodiy masalalarni rasional 
yechishda, kutiladigan elektr yuklamalarni to‗g‗ri aniqlash muhim o‗rin 
tutadi. Elektr yuklamalarni ahamiyati loyihalanayotgan elektr ta‘minoti 
tizimini butun elementlarini tanlashni aniqlaydi, hamda elektr ta‘minoti va
texnik iqtisodiy ko‗rsatkichlarni hisoblashga yordam beradi. Kutiladigan 
elektr yuklamalarni to‗g‗ri baholash elektr ta‘minoti tizimida kapital
xarajatlar, rangli metallar chiqimi, elektr energiya isrofi eksplutatsiya 
xarajatlariga ta‘sir etadi. Elektr yuklama yakka holatda yoki iste‘molchilar 
guruhining elektr energiya iste‘molini sexlarda va butun zavod bo‗yicha 
xarakterlaydi. 
Elektr yuklamalarning asosiy ko‗rsatkichlari aktiv R, reaktiv Q 
quvvat va tok I, hisoblanadi. P, Q, I=f(t)-o‗zgarishi elektr yuklamalarning 
grafigi deb ataladi.
Iste‘molchilarning guruhini vaqt bo‗yicha umumiy quvvatlari va toki 
quyidagicha aniqlanadi: 
 
 
;
1
t
t
P
n
i
i
P



(1.1) 
 
 
;
1
t
t
Q
n
i
i
Q



(1.2) 
 
 
 
 
U
Q
P
U
S
H
H
n
i
i
t
t
t
t
I
3
3
/
2
2
1





(1.3) 
Individual elektr yuklamalarning grafigi: siklli, siklsiz, davriy, 
rostlanmaydigan turlarga bo‗linadi. 
Individual elektr yuklamalarni grafiklarini 1.11-rasmda ko‗rib chiqamiz. 
Elektr ta‘minotida elektr yuklamalar: kuch transformatorlarni soni va 
quvvati, konpensatsiya qiluvchi qurilmalarning quvvati va ulanish joyi
ruxsat etilgan qizishi bo‗yicha tok o‗tkazuvchi elementlarni tanlash va 
tekshirish, kuchlanishni tebranishi va isrofini hisoblash hamda tanlash 
uchun kerak bo‗ladi. 

---

76