|
Shuningdek. m ehnat shartnom asining quyidagi turlarini ham
farqlash mumkin:
-
o'rindoshlik bo'yicha ishlar haqidagi m e h n a t shartnomasi;
- k o n k u r s a so sid a ishga q a b u l q ilish d a tu z ila d ig a n m e h n a t
shartnomasi:
- k o rx o n a rah b ari bilan tuziladigan m e h n a t shartnomasi;
- kasanachilar (uy xodimlari)
- uy xizmatkorlari.
7-§. Ish vaqti tushunchasi va uning turlari
X o d im ish tartibi yoki grafigiga y o x u d m e h n a t sh a rtn o m a si
shartlariga muvofiq, o 'z m ehnat vazifalarini bajarishi lozim bo'lgan
vaqt ish vaqti hisoblanadi.
D em ak , ish vaqti:
1) q o n u n bilan yoxud unga muvofiq ravishda bir kun, bir hafta
va boshqa kalendar davrga belgilagan, xodimning korxonada ishlashi
lozim b o 'lg an soatlar soni (masalan, kuniga 7-8 soat, haftasiga 40
soat);
2) kalendar vaqtning bir qismi (m uayyan k u n lar va soatlar). Bu
vaqt ichida xodim o 'z ish joyida bo'lib, topshirilgan ishni belgilangan
grafik yoxud ta rtibga muvofiq yoki ulardan tashqari (ish vaqtidan
keyin, d a m olish kunlari ishlash) v a q td a bajarishi lozim;
3) h a q iq a td a ishlangan vaqt. Bu v aq t ichida xodim m avjud grafik
yoki ta r tib g a m u v o fiq r a v is h d a , s h u n in g d e k , ish b e ru v c h in in g
bu y ru g 'i yoki ruxsati b o 'lg a n ta q d ird a m av ju d grafik, ta rtib d a n
tashqari o 'z ish j oyida h a q iq a td a h a m bo'lib, m e h n a t vazifalarini
123
www.ziyouz.com kutubxonasi
bajaradi. M e h n a t qonunchiligiga k o 'r a , h a q iq a td a ish bajarilm agan
d a v rla r (m asalan , b e k o r tu rib q o lin g a n v a q t, h a q t o ‘la n a d ig a n
tanaffuslar) ham ish vaqtiga q o ‘shiladi.
E n d i , ish v a q t i n i n g q o n u n c h i l i k d a k o ' r s a t i l g a n n o r m a l ,
qisqartirilgan va t o ‘liqsiz ish kunlari turlarining h a r biriga qisqacha
t o ‘xtalib o'tam iz.
N o rm a l ish vaqti — bu q o n u n bilan yoki q o n u n asosida belgilab
q o ‘yilgan m u d d a t m o b a y n id a g i kunlik ish vaqti, ish h a fta sid a n
ib o r a t. B u n d a n o r t i q c h a is h la n g a n v a q t, o d a t d a , ish v a q tid a n
ta shqari bajarilgan ishlar hisoblanadi. N o rm a l ish vaqtini to'liqsiz
ish v aq tid an farq lam o q lozim, chunki to i i q s i z ish vaqti m u d d a ti
xodim bilan ish beruvchi o'rtasidagi kelishuvga m uvofiq belgilanadi
va shu toifa xodim larning ish vaqti norm asiga nisbatan qisqaroq
b o i a d i . M e h n a t kodeksining 115-m oddasida korx o n a, m uassasa va
t a s h k i l o t l a r d a is h la y o tg a n x o d im la r n in g n o r m a l ish h a fta s i 40
so a td a n ortiq b o im a s lig i ko'rsatilgan. Bu qo id a barcha xodim larga
taalluqli b o i i b , b u tu n ish vaqti tuzumi, shu ju m la d a n , ish vaqtini
j a m l a b h i s o b l a s h u c h u n m a j b u r i y h i s o b l a n a d i . Q a r o r l a r d a
qisqartirilgan ish vaqti m u d d a ti n a z a rd a tutilgan hollarda, norm al
ish vaqti m u d d ati haftasiga 40 so a td a n kam ro q , m asalan haftasiga
36, 35, 30 va 24 soat b o i i s h i mum kin.
B u n d a n t a s h q a r i , a m a l d a g i q o n u n c h i l i k d a olti k u n l i k ish
h aftasida ish kunining m u d d a ti 7 so atd an , 5 kunlik ish haftasida esa
8 s o a td a n o rtib ketmasligi belgilab q o'y ilgan. Ish vaqtini ja m la b
hisobga olish jo riy etilgan korx o n alard a K odeksning 123-moddasida
n a z a rd a tutilgan q oidalarga m uvofiq ish vaqtining (smenasining)
m u d d a ti 12 so a td a n ortib ketmasligi lozim.
Ish v aq tin in g q isq a rtirilg a n m u d d a ti d e g a n d a , x o d im la rn in g
m e h n a tin i m u h o fa z a qilish, ishni o ‘qish bilan birga q o ‘shib olib
b orish uch u n qulay s h aro itlar y aratib berish, y oshlar va m e h n a t
qobiliyati pasaygan shaxslarni ular s o g i i g ‘iga z a ra r yetkazm agan
holda, m eh n atg a ja lb etish m a q sa d id a norm al 40 soatlik ish haftasi
o ‘rniga q o n u n la rd a k o ‘zda tutilgan qisqartirilgan ish vaqti m u d d ati
tushuniladi. Binobarin, bunday ish vaqti bevosita q o n u n lard a k o ‘zda
tutilgan hollar va n o rm a asosidagina belgilanadi.
M eh n at kodeksining 116-moddasida t a ’kidlab o ‘tilganidek, ayrim
toifa xodim lar uchun ularning yoshi, sog‘lig‘i, m e h n a t sharoitlari,
m e h n a t vazifalarining o ‘ziga xos xususiyatlari va o ‘zga holatlarni
in o b atg a olib, m e h n a t t o ‘g ‘risidagi q o n u n la r va b o sh q a norm ativ
h u jja tla r , s h u n in g d e k , m e h n a t s h a r t n o m a s i s h a r tla r ig a b in o a n
m e h n a t g a t o ‘l a n a d i g a n h a q n i k a m a y t i r m a s d a n ish v a q t i n i n g
124
www.ziyouz.com kutubxonasi
qisqartirilgan m u d d a ti belgilanadi. K o ‘rinib turganidek, b u n d a y
h o lla r d a m e h n a t g a t o ‘l a n a d ig a n ish haqi m iq d o r in in g k a m a y -
tirilishiga aslo y o ‘1 q o ‘yilmaydi.
Is h v a q t i n i n g q i s q a r t i r i l g a n m u d d a t i q u y i d a g i l a r u c h u n
belgilanadi:
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
