Javodbek yo q ubo V ergash hayitboyev huquqshunoslik

5-§. Mehnat haqi miqdori va boshqa shartlar
M eh n at haqi miqdori q o n u n hujjatlari bilan belgilangan eng kam
ish haqi m iq d o rid an k a m b o ‘lmasligi, uning eng k o ‘p m iqdori esa 
chegaralanishi m um kin emas;
Q o n u n hu jjatlarid a n a z a r d a tutilgan hollarda, ayrim m e h n a t 
s h a r tn o m a la r in i tu z ish d a z a r u r s h a r tla r r o 'y x a ti kengaytirilishi 
mumkin. Masalan, muddatli m ehnat shartnomasini tuzishda ishning 
nafaqat boshlanish sanasi, balki uning tam om b o iis h sanasi ham qayd 
etiladi. Xodimni muayyan ishni bajarish vaqtiga m o ija lla b ishga qabul 
q ilishda u b a ja rish i lozim b o ‘lgan ish a n iq k o ‘rsatilishi zaru r. 
0 ‘rindoshlar bilan mehnat shartnomasini tuzishda qonun hujjatlari 
bilan nazarda tutilgan eng k o ‘p m u d d at doirasida bajarilishi lozim 
b o ‘lgan kundalik ishning aniq m u d d a ti belgilanadi. Shunisi ham
m u h im k i, m e h n a t s h a r t n o m a s i n i tuzish p a y t i d a x o d im la r n in g
q o n u n la r va boshqa norm ativ hujjatlar bilan belgilangan m ehnat 
huquqlari va kafolatlari darajasi pasaytirilishi m um kin emas.
Y u q o r i d a t a ’k id la n g a n id e k , ta r a f l a r n i n g kelishuviga k o 'r a ,
m e h n a t s h a r t n o m a s i d a q o ' s h i m c h a s h a r t l a r n a z a r d a tutilishi 
m u m k i n . U l a r t a r a f l a r n i n g m a j b u r i y a t l a r i n i a n i q l a s h , u la rn i 
t o i d i r i s h , x o d im g a q o 's h im c h a im tiyoz va afzalliklar berilishni 
nazard a tutishi m umkin.
Q o 'sh im c h a shartlarga quyidagilar kiritilishi m umkin:
- xodim ga m e h n a t sharoitlari belgilangan holda Y A T M M va 
M M d a n a z a r d a tu tilg a n q o 's h i m c h a m e h n a t m a jb u r iy a tla r in i 
yuklash;
115
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- bir necha kasbda ishlash tartibi va shartlari k o'rsatilgan holda 
m eh n at shartnom asining mustaqil sharti sifatida bir necha k asbda 
(lavozimda) ishlash;
- xodim sinov m u d d a ti bilan ishga qabul qilinayotgan taqdirda, 
sinovning aniq m u d d ati belgilanishi (qachondan-qachongacha);
- x o d i m y u q o r i m a l a k a s i u c h u n , a g a r b u a m a l d a g i q o n u n
h u j j a t l a r i d a , j a m o a s h a r t n o m a s i d a ( b a r c h a d a r a j a d a g i j a m o a
kelishuvlarida) yoki k orxona, tashkilot, m u assasada am al qiluvchi 
b o s h q a n o rm a tiv h u jja tla rd a n a z a rd a tutilgan h o lla rd a , m u r a k -
k a b r o q is h la rn i b a ja r is h b ila n b o g i i q b o 'l g a n m e h n a t g a h a q
to 'lash n in g (tarif stavkalari, m a n sa b m aoshlari, qo 's h im ch a haqlar, 
ustam alar, m u k o fo tla r va b o sh q a tarzdagi taqdirlash) y u q o riro q
m iqdorini y ak k a tartibda belgilash;
- xodim uchun belgilangan ish vaqti tuzumi (to'liqsiz ish kuni, 
to'liqsiz ish haftasi, qisqartirilgan ish vaqti, soatbay ish, ish kunining 
boshlanishi va ta m o m bo'lishi va boshqalar);
- q o 'sh im ch a haq to 'la n a d ig a n va haq to 'la n m a y d ig a n d a m olish 
kunlari, t a ’tillar berish;
- ijtim oiy-m aishiy tusdagi sh a rtla r (bolalar b o g 'c h a s id a o 'r i n
a jra tish , s a n a t o r i y - k u r o r t d a d a v o la n is h u c h u n y o 'l l a n m a bilan 
t a ’minlanish, tra n sp o rt xizmati, m arkazlashtirilgan tartib d a oziq- 
o v q at m ahsulotlari bilan t a ’minlash, uy-joy berish va boshqalar);
- m u d d a tli m e h n a t s h a r tn o m a s i q o n u n h u jja tla rid a n a z a r d a
tutilgan h o lla rd a m u d d a tid a n oldin b e k o r qilin g an d a neu sto y k a 
to'lash.
Q o n u n h ujjatlari, j a m o a s h a rtn o m a si, m e h n a tg a haq t o 'la s h
to'g'risidagi nizom va b o sh q a lokal tarzdagi norm ativ hujjatlarga 
nisbatan xodim ning ahvolini yom onlashtiradigan m e h n a t s h a rtn o ­
masi shartlari haqiqiy emas deb hisoblanadi.
J u m l a d a n , m e h n a t s h a r t n o m a s i t u z is h d a q u y id a g i s h a r t l a r
belgilanishi m u m k in emas:
Q o n u n yo 'l qo'y ad ig an hollardan tashqari m eh n at shartnomasini 
b e k o r qilishning q o 's h im c h a shartlarini kiritish;
Q o n u n hujjatlarida n azarda tutilmagan intizomiy jazo choralarini 
belgilash;
- sinov m uddatini M e h n a t kodeksida k o 'z d a tutilgan eng yuqori 
m u d d a td a n ortiqcha belgilash;
- o 'rin d o s h lik asosida ishlashga q o 's h im c h a cheklashlar joriy 
qilish;
Q o n u n d a n a z a r d a tu t i l g a n i d a n o r t i q c h a ish v a q ti m u d d a t i
belgilash;
116
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- 
xodimlar uchun qon u n hujjatlarida nazarda tutilm agan hollarda 
moddiy javobgarlik joriy etish (O 'z bekiston Respublikasi Vazirlar 
M a h k a m a s i n i n g 1997-yil 1 1 -m a y d a g i 133-sonli q a r o r i b ila n
tasdiqlangan «Yozm a holdagi m ehnat shartnomasi (kontrakt) tuzish 
yuzasidan tavsiyalar». Qarorlar to'plam i, 1997-yil, 3-son, 11-modda). 
Tijorat sirlarini osh k o r qilmaslik h am shular jum lasidandir.