O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

diqqat deb, kishi ongning o’rganilayotgan yoki shug’ullanayotgan 
ob’yektiga 
yo’naltirilganligiga 
aytiladi. 
Yo‟naltirilganlik 
shaxsning 
extiyojlariga, qiziqishlariga, faoliyat maqsadlariga bog‟liq holda namoyon bo‟ladi.
Boshqa psixik jarayonlar kabi diqqat ham o‟zining nerv fiziologik asoslariga 
ega. Mashhur rus fiziologi I.P.Pavlov diqqatning fiziologik asosini yangi voqea, 

---

hodisalarni aks ettirish jarayonida bosh miya yarim sharlarida yuzaga keladigan 
«Bu nimaq» refleksi tashkil etadi degan taxminni ilgari surdi. Shuningdek, 
yo‟naltirilganlik sub‟yektning extiyojlariga, uning faoliyati maqsadlari va 
vazifalariga mos keladigan ob‟yektlarning tanlanganligida, ixtiyoriy va ixtiyorsiz 
tanlashda, ajratishda namoyon bo‟ladi. Diqqat-e‟tiborning bir xil ob‟yektlarda 
to‟planganligi (konsentrasiyalanishi) ayni paytda barcha begona narsalardan 
chalg‟ishni, boshqa ob‟yektlarning vaqtincha inkor etilishini taqozo qiladi. Shu 
tufayli in‟ikos aniq-ravshan bo‟la boradi, tasavvurlar va o‟y-fikrlar faoliyat 
tugallanmagunga qadar, undan ko‟zlangan maqsadga erishilmaguncha ongda 
saqlanib qoladi. Shu yo‟sinda faoliyatning nazorat qilib va boshqarilib borilishi 
ta‟minlanadi. 
Diqqat sezgi, xotira, tafakkur va harakat jarayonlarida namoyon bo‟lishi 
mumkin. Shu sabbali diqqatni biror narsaga qaratish ob‟yektiga (idrok etiladigan 
buyum, xotira, tafakkur, harakat tasavvurlari) bog‟liq holda diqqatning namoyon 
bo‟lishining quyidagi shakllarini: sensor (perseptiv), aqliy, harakatlantiruvchi 
shakllarini ajratib ko‟rsatadilar.
Hozirgi vaqtda sensor (ko‟rish, eshitish) diqqati ko‟proq o‟rganilgandir. 
Diqqatga ta‟rif beradigan ma‟lumotlarning ko‟pchiligi amalda uni tadqiq etish 
natijasida qo‟lga kiritilgan. Diqqat bamisoli bilish (idrok, xotira, tafakkur) 
jarayonlari orasida namoyon bo‟lib, ular samaradorligining oshishiga yordam 
beradi. Jumladan, idrokning aniq-ravshanligi va to‟laqonligi diqqatga bog‟liq, 
diqqatning susayishi perseptiv jarayonlarning birmuncha darajada buzilishiga va 
shakllanayotgan siymoning o‟zgarib ketishiga olib borishi mumkin. 
Diqqatning bir nechta turlari mavjud: 
1.
ixtiyoriy diqqat; 
2.
ixtiyorsiz diqqat; 
3.
ixtiyoriydan so‟nggi diqqat.