O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

 
Kishining psixikasi haqidagi ta'limotni birinchi marta Aristotel (eramizdan 
avvalgi 384-322 yillar) 
«Ruh haqida» 
degan kitobida bayon qilgan. Shu sababli 
Aristotel alohida fan bo'lgan psixologiyaga asos solgan olim yoki psixologiya 
fanining «otasi» deb hisoblanadi. U bir qancha asarlar yozib, ularda psixologiya 
masalalari bo'yicha o'z qarashlarini bayon qiladi. Aristotel ruh tan bilan uzviy 
bog'langan, deb hisoblaydi. «Ruh-deydi u-o'z taiatiga ko'ra hukmron asosdir, tana 
esa tobe narsadir». Aristoteldan keyin Demokrit, undan keyin Epikur (342-271 
yillar), Rim shoiri va faylasufi Lukresiy Karr (99-95 yillar) psixologiya fanining 
rivojlanishiga o'z nazariyalari bilan hissa qo'shdilar. Lukresiy psixik hodisalarning 
tanaga bog'liqligini tajribada asoslab berdi. 
0‟rta asrlardan fransuz tabiatshunos olimi R.Dekart nomini tilga olmaslik 
mumkin emas. Chunki bu olimning nomi bilan keyinchalik fiziologiyada va 
Psixologiyada ko'p ishlatiladigan refleks tushunchasi bog‟liqdir. R.Dekart o'z 

---

zamonasida 
birinchimarta 
refleks 
tushunchasini 
odam 
hatti-harakatini 
tushintirishda ishlatdi va harakatlarnitashqi muhit ta'siri ostida ro'yobga kelishini 
refleks mexanizmi deb tushuntiradi. Lekin R.Dekart odam faoliyatini to'g'ridan-
to'g'ri jonsiz mexanizm, mashina sifatida tasavvur qiladi, odam ruhining bu xatti-
harakatlarga biron bir aloqasi bolishi mumkinligini butkul rad etadi. Ya ni refleks 
tushunchasi uning risolalarida juda tor manoda, faqat fizik aks ettirish ma'nosida 
qabul qilingan. Lekin shunga qaramay, bizning zamonga kelib, R.Dekart ta'limoti 
mexanikligi uchun em'as, balkim materialistic dunyo qarashdan kelib 
chiqayotganligi uchun refleks tushunchasi qaytadan tahlil qilingan holda qqabul 
qilindi. 
Psixologiya fanining rivojlanishida CH.Darvinning evolyusion nazariyasi 
nihoyatda katta ahamiyatga ega bo'ldi. 
Vilgelm Vund 1879 yili Leypsigda birinchi eksperimental psixologiya 
amaliysini tashkil qildi. Oradan ko'p o'tmay, 1881 yili Berlin universiteti qoshida 
eksperimental psixologiya instituti tashkil qildi. 
XIX asrning oxirida Rossiyada Tokarskiy, Bexterev, Langerlar, 1911 
Chelpanov rahbarligida eksperimental psixologiya amaliysi ochildi. XIX asrning 
oxirlaridan boshlab, psixologiyaning boshqa sohalri: hayvonlar psixologiyasi, 
tarixiy psixologiya, yoshga aloqador kishilar psixologiyasi maydonga keldi. 
Eng muhimi-XX asrga kelib, psixologiyaning tatbiqiy sohalari paydo 
bo'ldiki, endi qo'lga kiritilgan yutuqlar bevosita ta'lim, tarbiya, sanoat, biznes, 
marketing xizmatlari, boshqaruv, sog'liqni saqlash, huquqbuzarlikning oldini olish 
sohalariga dadil joriy etila boshladi. XXI asrning birinchi yiliga kelib, psixologiya 
nazariy, tahliliy fandan bevosita amaliyotning ehtiyojlarini qondiruvchi tadbiqiy 
fanga aylandi. 
Biz sobiq sho‟rolar davrida tabiatni birlamchi, ruhniikkilamchi deb 
o'rgana'redik, birinchi o'ringaborliqni, ikkinchi o'ringa tafakkurni qo'yar edik. 
Sharq mutafakkirlari ma'naviy hayot jamiyat taraqqiyotini