O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

Qonuniyatni amalda qo‘llash.
Aniqlangan qonuniyat ma‟lum bir amaliyot 
sohasida, masalan, tergov jarayonida gumon qilinuvchini so„roq qilish 
psixologiyasini o„rganishdan to„plangan tajriba keyingi tergov jarayoni uchun 
kerak bo„ladi. Ko„pgina xodimlar amaliy faoliyatlarida hamisha shaxsiy hamda 
boshqalarning tajribalarini umumlashtiradilar. Lekin, shunday bo„lsa ham, har 
holda bunday umumlashtirishlar ilmiy jihatdan yetarli asoslangan bo„lmaydi, 
boshqacha qilib aytganda muhim aniqlik va teranlik bilan ajralib turmaydi. 
Kasbiy psixologiyaning o„ziga xos prinsiplari mavjud. Har qanday usulda 
o„tkaziladigan psixologik tekshirishlar qator prinsiplarga rioya qilishni talab etadi. 
Masalan: subyektiv (psixologik) asosga nisbatan obyektiv (moddiy) asosning 
birlamchiligi, psixikaning taraqqiyotida faoliyatning yetakchilik roli, psixik 
hodisalarning o„ziga xos bog„liqligi prinsipi, psixologik faoliyatni o„rganishda 
obyektivlik prinsipi, nazariya bilan amaliyotning bog„liqligi prinsipi. 
Subyektiv asosga nisbatan obyektiv asosning birlamchiligi prinsipi 
psixika 
moddiy bo„lmasa ham moddiylikdan ayri holda yashay olmasligidan kelib chiqadi. 
Shaxsni o„rganishda biz psixik faoliyatning ko„plab tashqi ko„rinishlariga duch 
kelamiz. Ulardan asosiylari: 

---

-
og„zaki va yozma nutq. Psixolog uchun shaxsning o„zi (shaxsiy hisobot 
ma‟lumotlari) haqidagi mulohazalari g„oyat muhim hisoblanadi. Nutq orqali 
shaxslarning fikrlari, hissiyotlari, qarashlari, intilishlari, bilimi va boshqalar 
haqida xulosaga kelish mumkin; 
-
shaxs faoliyatining mahsuli. Shaxslar psixikasi haqida ularning o„z qo„llari 
bilan yasagan buyumlar, asbob-uskunalar, turli yasamalar, rasmlar va boshqalar 
aniqroq ma‟lumot beradi; 
-
psixik faoliyatning tashqi ko„rinish va tanada namoyon bo„lishi. Bu ko„z 
qarashining ma‟nodorligi, yuz mimikasi, imo-ishora, nafas olish va qon 
aylanishining o„zgarishi, miya elektr faolligining o„zgarishi va hokazo. 
Shuni ham ta‟kidlab o„tish zarurki, bunday holatda faqat psixikaning tashqi 
namoyon bo„lishigina emas, balki psixikaning o„zi tashqi namoyon bo„lishiga 
qarab ham o„zgaradi. Agar tergovchi yoki aybdor masalan, so„z yozishda xatoga 
yo„l qo„ydi. Ushbu faktni aniqlash (bir harf o„rniga boshqa harf yozilgan)dan 
avval xatoning sabablarini bilish lozim. 
Psixikani tashqi namoyon bo„lish shakli orqali o„rganish vositali bilish 
deyiladi. Psixologiya fani tarixida uzoq yillarga qadar psixikani o„rganishning 
asosiy metodi sifatida o„z-o„zini kuzatish (introspensiya) metodidan foydalanib 
kelingan. Biz o„z ichki dunyomizni bevosita his qilamiz. Psixologiya uchun o„z-
o„zini kuzatish metodi o„ta qulay tuyuladi. Lekin masalaga bunday qarash xatodir, 
chunki o„z-o„zini kuzatish ko„pincha umumiydan oddiy yoki tasodifiyni farqlash 
imkonini bermaydi, psixik faoliyat jarayonini noto„g„ri ko„rsatadi. 
Psixika taraqqiyotida faoliyatningyetakchi o‘rin tutishi prinsipi
inson 
psixikasining mehnatda yuzaga kelishi va faoliyatda tarkib topishidan kelib 
chiqadi. Shunga ko„ra, psixikani kishining amaliy faoliyatidan ayri holda o„rganish 
mumkin emas. 
Psixik hodisalarning o‘zaro bog‘liqlik prinsipi
bizning ichki dunyomiz 
yagona, bir butun ekanligidan, ma‟lum shart-sharoitlarda shakllangan, muayyan 
shaxslarga xos miyaning mahsuli ekanligidan kelib chiqadi. Shu jihatdan 
shaxslarning ayrim tomonlarini, uning psixikasini o„rganishning o„zi asosiy 
maqsad bo„lib qolmasligi kerak. Har bir tekshirishda biror psixik hodisaning 
boshqa psixik hodisalar bilan uzviy aloqasini va ta‟sirini hisobga olish lozim 
bo„ladi. 
Psixik faoliyatni o‘rganishda obyektivlik prinsipi
boshqa tekshi- ruvchilar 
qatori psixologdan ham hodisaning aniq tafsilotlarini o„rganishni, real holatni 
ifodalamaydigan shoshilinch umumlashtirish va xulosalarga yo„l qo„ymaslikni 
talab qiladi.