Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

soh illari b o ’y id a y a s h a m o q d a .
In son iyat avlod larn in g u zlu k siz a lm a s h is h i jarayon id a rivojlanadi. A vlodlarning
u zlu k siz a lm a s h is h tartibi a w a l o in son Jam in g tu g ’ilish va lim d a ra ja sin in g nisbati
bilan b ely ila n a d i. T u g ’ilish d a r a ja sig a d em o g ra fik sa b a b la r ta ’sir k o’rsatadi: oilaliviy
a h v o lig a , y o s h ig a , jin s ig a k o ’ra a h o lin in g tark ib lan ish i. B iroq ijtim oiy-iq tisod iy
sharoit, milliy v a m a d a n iy urf-odatlar, diniy qarash lar, sa v o d x o n lik n in g d arajasi,
a y o lla m in g ja m iy a td a g i o ’rni va iqlim sharoitlari hal qiluvchi ta ’sir k o ’rsatadi. Iqlim
darajasi birinchi n a v b a td a o d a m la m in g h a y o t darajasi, jam oatch ilik n in g s o g liq n i
s a q la s h tizimi rivojlanganligi, o z iq la n ish v a y a s h a s h sharoitlari, u s h b u h u d u d n in g
e k o lo g ik a h v o li k a b i s h a r o itla r b ila n iz o h la n a d i. Iqlim d a r a j a s in in g g lo b a l
k  r sa tk ic h la r ig a n a z a r t a s h la s a k , 1 m lrd. k ish ila r q a s h s h o q lik d a y a s h a y d i,
u lam in g ayrim katta qism lari y a x sh i o z iq la n m a y d i v a ocharch ilikda y a sh a y d i.
H ozirgi v a q td a d u n y o a h o lisi ju d a t e z k o ’p a y ib b o rish d a d a v o m ety a p ti, har
yili a h o lin in g s o n i 9 0 m ln .d a n ortiq o d a m la r g a k o ’p ayib b o rm o q d a , g a r ch i 7 0 -
y illard an b o s h l a b a h o lin in g tu g ilis h i s u s a y i b b o r m o q d a . Y a s h a s h sh a ro itla ri
y a x sh ila n ib b o rg a n i s a b a b li o d a m la rn in g umri u za y ib b o rm o q d a .
A h o lin in g k o ’p a y ib b orish i (tabiiy  s is h ) - bu tu g ’ilish v a o ’tish ja r a y o n -
larining um um iyligidir. T ugilish v a o ’tish darajalari 1 m in g a h o lig a t u g ’ilgan yoki
o ’lg a n la r s o n i b ilan a n iq la n a d i. XX a sr n in g oxiriga n a z a r ta s h la s a k , d u n y o d a
a h o lin in g k o ’p a y ib borishi 1 m in g a h o lig a 1 7 kishini tash kil e ta d i, biroq d u n y o n in g

---