Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

im konyatlari h a m k a m ayyap ti.
A tm o s fe r a n in g c h a n g v a g a z li chiqind ilar bilan iflo sla n ish i k atta h a y a jo n g a
s a b a b b  lm o q d a , ch iq in d ilarin i m in e ra l y o q ilg ’i v a b io m a s s a n in g y o n is h ig a ,
s h u n in g d e k , to g ’li, qurilish v a b o s h q a y e r ish la rig a b e v o s ita b o g ’liq.
A tm o s fe r a n in g quyi q a tla m la rig a is s iq x o n a g a z la r in in g a y n iq s a u g le ro d v a
m e ta n d io k sio d in in g t a ’siri iq tisod iy inq irozn in g yirik va xavfli a s p e k ti h iso b la n a d i.
U g le ro d d io k sio d i a tm o s f e r a g a a s o s a n m in eral y o q ilg ining y o n is h i n a tija sid a
k elib tu s h a d i (kelib tu s h g a n la r n in g 2 /3 q ism i). B io m a s s a q ish lo q x jaligi ish la b
c h iq a r ish n in g b a ’zi turlari, g a z v a n eft sk v a jin a la rid a n g a z n in g ch iq ish i (h a v o g a ),
m e ta n n in g a t m o s f e r a g a kelib tu s h is h m a n b a i h is o b la n a d i.
B a ’z i h i s o b l a r g a q a r a g a n d a , f a q a t g i n a 1 9 5 0 - 1 9 9 0 - y i ll a r d a u g le r o d
chiqindilarining d u n yoviy hajmi 6 mlrd. to n n a g a y etib , 4 b a ro b a rg a o ’s g a n karbon at
a n gid rid hajm i e s a 2 2 mlrd. t o n n a g a y e tg a n . Bu ch iqin d ilarn in g a s o s iy q ism i
u ch u n sh im o liy y a rim sh a r d a jo y la s h g a n iqtisod iy rivojlangan davlatlar ja v o b g a r
(A Q S h - 2 5 foiz, Y evrop a davlatlari a'zolari - 1 4 fo iz, MDH davlatlari - 13 foiz,
Y ap on iya - 5 foiz). B izn in g p la n e ta m izd a iqtisod iy inq irozn in g a s o s iy oq ib atlarid an
biri - u n in g g e n o fo n d in in g , biologik turlilikning q isq a rish i. Y em in g biologik xilm a-
xilligi 1 0 -2 0 mln. g a b a h o la n a d i sh u m iq d o m in g 1 0 - 1 2 foizi so b iq Ittifoq m a y d o n id a .
Bu s o h a d a g i za ra r h ozird an krinadi. Bu  sim lik v a h a y v o n o t ola m i m uxitining
b u zilis h i q is h lo q x o ’ja lig i r e s u r sla r in in g m isli k  r in m a s e k s p lu t a t s iy a s i a tr o f
m u h itn ing iflo sla n ish i s a b a b li kelib c h iq a d i. A m erikalik olim lar h iso b i b  y ich a ,
oxirgi 2 0 0 yilda y erd a 9 0 0 m ing tur o ’sim lik va h a y v o n la r y o ’qolib k etad i.
XX a s m in g ikkinchi yarm id a g e n o fo n d q isq a rish i jarayoni ju d a te z la s h d i.
N atijada olim lar bir x u lo s a g a kelishdi, a g a r d a hozirgi ten d en tsiy a la r sa q la n ib q o lsa ,
1 9 8 0 - 2 0 1 0 yillarda yerd a bor biologik turlam ing 1/5 qism i y qolib ketishi m um kin.