Seminar mashg’ulotlari 1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli Muhokama uchun savollar

18-MAVZU. ESTETIKANING ZAMONAVIY MUAMMOLARI 
278 
habardor, desam yanglishmagan bo'laman. Lekin, bir narsaga g'oyatda tahdidli, u ham bo'lsa, 
ommaviy 
madaniyat 
insonni 
“qiyofasiz” 
oqimning bir qismiga aylantirib qo'yishidadir. 
Bu illat aksariyat xollarda haqiqat, go'zallik, 
ezgulik 
singari 
muqaddas 
tushunchalarni 
umumiste'molchilik ehtiyoji bilan bog'lab, 
iste'mol va tovar sifatida haridorgir bo'lishiga 
qaratilgan maqsadni targ'ib qiladi. Bu esa 
pirovardida “bozor adabiyoti”, “bozor san'ati” 
degan 
ma'naviyatga 
tahdid 
soluvchi 
hodisalarning “gullab-yashnashi” uchun imkon yaratadi. Bugun turli arzonbaho ishqiy yoki 
detektiv sarguzashtlarning bozori chaqqon. Didsiz, saviyasiz, “millati”ning tayini yo'q “badiiy” 
filmlar ham ko'payib ketgan. “Bozor san'ati” deganda, birinchi navbatda, anashunaqa filmlar va 
bayram sahnalarida qarsillatib aytiladigan yangroq ashulalar esga tushadi. XXI asr ommaviy 
madaniyati zamonaviy qiyofada go'yo rivojlangan madaniy dunyoga integratsiyalashish 
niqoblari ostida namoyon bo'lmoqda. Bu niqoblar ostidagi salbiy xolatlar va ular shakllantirish 
mumkin bo'lgan illatlar bilan umuminsoniy qadriyatlar orasidagi keskin tafovutni anglay bilish 
zamon talabidir. Ommaviy madaniyat eng avvalo, milliy axloqqa zarba berib, jamiyatning 
g'oyaviy tizimini izdan chiqarishi bilan hatarli ekanligini ham to'g'ri tushunish kerak. Bu havf-
xatarga qarshi qatiy tura oladigan shaxsni shakllantirishda tarbiyaning barcha ko'rinishlarini 
uyg'un xolda olib borish shart. Estetik tarbiya aynan shu maqsad yo'lida yosh avlodni milliylikka 
zid bo'lmagan estetik ideal timsolida, yuksak didli qilib tarbiyalash bilan dolzarb vazifa bo'lib 
qolmoqda. Xo'sh “ommaviy madaniyat”ning illat sifatida qanday namoyon bo'lishi mumkin? 1. 
“Ommaviy madaniyat” namoyondalarining amallari o'zlari uchun har taraflama manfaatdorlikka 
asoslangan: ular “noyob san'at” namunalari-g'oyalarini nafaqat targ'ib qiladi, balki pullaydi ham. 
2. Faqat bugunni, yana ham aniqrog'i hozirni ko'radi va tan oladi. 3. Umuminsoniy madaniyatni 
bo'ysindirish va o'z ta'sir doirasiga tortish kabi tuban maqsadlarni amalga oshirishga harakat 
qiladi. 4. U odamzodning fikrlashiga tish-tirnog'i bilan qarshi. Andozalashgan axborot-u 
mahsulotlar qurshovida qolgan odamlarning o'zi ham bora-bora bir o'lchamga tushadi: 
hammaning yurish-turishi, o'y-kechinmasi, fikrlash tarzi, bari bir xil. 5. Shaxsning 

---