R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

16.
 
Asosiy vositalarni inventarizatsiyadan o‘tkazish natijalarini taqqos-
lash vedomosti (17-ilova). 
17.
 
Tovar-moddiy boyliklarni inventarizatsiyadan o‘tkazish natijalarini 
taqqoslash vedomosti (18-ilova). 
Inventarizatsiya natijasida aniqlangan haqiqatda mavjud aktivlar 
qoldiqlari bilan buxgalteriya hisobi ma’lumotlari o‘rtasida aniqlangan 
farqlar quyidagicha tartibga solinadi: 

ortiqcha bo‘lgan asosiy vositalar moddiy boyliklar, pul 
mablag‘lari va boshqa mulklar kirimga olinadi va xo‘jalik yurituvchi 
subyektning moliyaviy natijalariga kiritiladi. Budjet tashkilotlarida esa 

---

230 
ortiqchalikning kelib chiqish sababi va aybdor shaxslar aniqlanib 
moliyalash manbasi(fondlar)ni ko‘paytirishga yo‘naltiriladi. 

boyliklarning belgilangan me’yorlar doirasidagi kamomadi 
xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbarining farmoyishi bo‘yicha ishlab 
chiqarish 
chiqimlari 
va 
budjet 
tashkilotida 
muomala 
yoki 
moliyalash(fondlar)ni kamayishi hisobdan chiqariladi. Zarar me’yorlari 
faqat haqiqatda yetishmaslik aniqlanganda qo‘llaniladi. 
Bunda belgilangan me’yorlar doirasidagi zararlar boyliklarni qayta 
navlash bo‘yicha hisobga kiritilgandan keyin aniqlanadi, agarda 
belgilangan tartibda qayta navlash bo‘yicha hisobga kiritilgandan keyin 
ham boyliklar yetishmasa, unda yetishmaslik me’yorlari faqat 
yetishmasligi aniqlangan boyliklar bo‘yicha qo‘llaniladi. 
Tasdiqlangan me’yorlari bo‘lmaganda yetishmaslik me’yordan ortiq 
miqdordagi yetishmaslik deb qaraladi. Moddiy boyliklarning me’yordan 
ortiqcha yetishmasligi, shuningdek, boyliklarning buzilishidan kelib 
chiqqan yo‘qotishlar javobgar shaxslardan undiriladi. 
Suiiste’molchilik natijasida bo‘lgan yetishmaslik va yo‘qotishlar 
aniqlanganda, yetishmaslik va yo‘qotishlar aniqlangandan keyin 5 kun 
ichida tegishli materiallar tergov organlariga berilishi kerak, yetish-
maslik va yo‘qotilish summasiga esa fuqarolik da’vosi qo‘zg‘atiladi. 
Moddiy boyliklarning buzilishida me’yorlardan ortiqcha yetishmaslik va 
yo‘qotishlar bu yetishmaslik va yo‘qotishlarda aniq aybdorlar 
aniqlanmaganda unda xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan «Mahsulot 
(ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va realizatsiya xarajatlarining tarkibi 
hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi Nizom»ga 
muvofiq ishlab chiqarish chiqimlar va muomalalariga yoki budjet 
tashkilotida moliyalash(fondlar)ning kamayishiga hisobdan chiqarish 
mumkin. 
Bunda boyliklarning buzilishidan kelib chiqqan me’yordan ortiq 
yetishmaslik va yo‘qotishlarni hisobdan chiqarishga taqdim etilgan 
hujjatlarda bunday yetishmaslik va yo‘qotishlarning oldini olish 
bo‘yicha qo‘llanilgan chora - tadbirlar ko‘rsatilishi kerak. 
Moddiy boyliklarning buzilganlik fakti to‘g‘risidagi xulosa texnik 
nazorat bo‘limi yoki sifat bo‘yicha tegishli inspeksiyalardan olinishi 
kerak. 
Me’yordan ortiq bo‘lgan yetishmaslik va yo‘qotishlarni hisobdan 
chiqarish bo‘yicha taqdim etilgan hujjatlarni rasmiylashtirish uchun 
aybdor shaxslar yo‘qligini tasdiqlovchi yoki aybdor shaxslardan 
yetishmasliklarni undirishni bekor qilish to‘g‘risida tergov yoki sud 

---

231 
organlarining qarorlari, texnik nazorat bo‘limi yoki tegishli ixtisos-
lashtirilgan tashkilotlar (sifat bo‘yicha inspeksiyalar va boshqalar) ning 
boyliklar buzilganligi fakti to‘g‘risidagi xulosasi bo‘lishi kerak. 
Qayta navlash natijasida yetishmaslik va yo‘qotishlarni o‘zaro 
hisobga kiritish faqat istisno tariqasidagi ko‘rinishda aynan bir tekshirish 
davrida, aynan tekshirilayotgan shaxsda, aynan bir nomdagi tovar-
moddiy boyliklarga nisbatan va ishonchli shaxsning ruxsati bilan aynan 
bir xil miqdorda yo‘l qo‘yilishi mumkin. 
Yo‘l qo‘yilgan qayta navlash bo‘yicha moddiy javobgar shaxslar 
ishonchli shaxslarga to‘liq tushuntirishlar taqdim etadilar. 
Qayta navlashdan qiymatning moddiy javobgar shaxslar aybi bilan 
hosil bo‘lgan farq aybdor shaxslarga tegishli emasligi sabablari 
to‘g‘risida to‘liq tushuntirish berilishi kerak.
Inventarizatsiya materiallarini rasmiylashtirishning 
to‘g‘riligini tekshirish 
Inventarizatsiya ro‘yxatlarini 
to‘ldirishning to‘g‘riligi 
Inventarizatsiya ro‘yxatlarida komissiya 
raisi, a’zolari va moddiy javobgar shaxslar 
imzolarining mavjudligi 
Korxona
nomi 
Tovarning 
miqdori, bahosi, 
summasi 
Inventarizatsi 
yaning boshlanishi 
va
yakunlanishi 
Tovar-moddiy
qiymatliklarning
to‘liq nomi,
markasi, 
navi,
artikuli 
Inventarizatsiya 
ro‘yxatida 
izohlanmagan 
tuzatishlarning
yo‘qligi 
Inventarizatsiya 
komissiyasining barcha 
a’zolari va moddiy 
javobgar shaxslarning 
imzolari mavjudligi
Nusxa ko‘chirish 
qog‘ozlari orqali 
imzo 
qo‘yilmaganligi 
Izohlangan tuzatishlarda 
imzolar 
mavjudligi 

---

232 
Inventarizatsiya natijalari inventarizatsiya tugagan oyning hisobi 
va hisobotida, yillik inventarizatsiya bo‘yicha esa yillik moliyaviy 
hisobotda aks ettirilishi kerak. Hisobot yilida o‘tkazilgan inventari-
zatsiya natijalarining ma’lumotlari inventarizatsiyada aniqlangan 
natijalar vedomostda umumlashtiriladi. 
Inventarizatsiyada aniqlangan haqiqatda mavjud va buxgalteriya 
hisobidagi boyliklar o‘rtasidagi farqni tartibga solish xo‘jalik yurituvchi 
subyektning rahbariyatiga ko‘rib chiqishi uchun taqdim etiladi. 
Inventarizatsiya ro‘yxatlarini to‘ldirishning to‘g‘riligi quyidagi 
tartibda tekshiriladi: