Kegl cc pechat indd

34-MAVZU
MEXANIZMLARDAN FOYDALANISHDA 
ISHLARNING TENGLIGI
Yuqorida ko‘rib o‘tilgan barcha mexa nizmlar biror ishni bajarishda 
foyda laniladi. Ularda mexanizmlarning kuchdan yutuq berishi haqida 
gapirib o‘tildi. Qiziq, ulardan qaysilari ishdan yutuq berar ekan? Yoki 
ham masimi?
Buni qiya tekislik misolida ko‘raylik. Qiya tekislik bo‘ylab yukni 
ko‘tarishda 
bo‘lishi ko‘rsatilgan edi. Bunda yukni ko‘tarishda 
kichik kuch talab qilinishi evaziga ko‘p yo‘l bosish zarur bo‘ladi (66-
rasm). Chunki 
s
masofa 
h
dan katta:
F
1
 · 
s 
=
 F
2
 · 
h.
Bundan yukni qaysi yo‘l bilan yuqoriga olib chiqmaylik, bajarilgan 
ishlar teng bo‘lishi kelib chiqadi. Demak, 
qiya tekislik ishdan yutuq 
bermaydi.
Balki richag ishdan yutuq berar? 67-rasmdan ko‘rinadiki, 
richagning kichik yelkasiga qo‘yilgan yukni 
s
2
masofaga siljitish uchun 
katta yelkaga qo‘yilgan 
F
1
kuch 
s
1
masofani o‘tishi kerak. Demak, 
richagda ham kuchdan olinadigan yutuq masofadan yutqazish evaziga 
bo‘lar ekan. Bu holda 
bo‘ladi (67-rasm). Bajarilgan ish 
uchun 
F
1
s
1
= 
F
2
s
2
yoki 
A
1
= 
A
2
.