Basketbol vujudga kelshi, jahonda va ozbekistonda rivojlanishi tarixi

2)
Basketbol sportning Rivojlanish Tarixi 
Basketbolning vatani AQSh, uning «otasi» esa James Naismith 
hisoblanadi. Oʻyin XIX asr oxirida paydo boʻlgan. Springfild 
xalqaro mashgulotlar maktabining jismoniy tarbiya 
oʻqituvchisi, bir paytlar ajoyib regbichi va gimnastikachi 
boʻlgan James Naismith (1861
-yil tug'ilgan 
—
1932-yil vafot 
etgan) talabalarning qishki paytda jismonan yanada koʻproq 
chiniqtirish maqsadida zalda toʻp bilan oʻynaladi
gan yangi 
oʻyin oʻylab topdi. U toʻpni tashlash orqali talabalarning 
merganligini tekshirib koʻrish uchun qorovuldan ikki boʻsh quti 
keltirishni iltimos qildi. Quti topa olmagan qorovul meva 
solinadigan savat keltirdi. Savatlarni balandligi 3,05 m bulgan 
z
alning ikki tomonidagi balkonga oʻrnashtirdi. SHu tariqa 
basketbol vujudga keldi. Neysmit yangi oʻyinning qoidalarini 
ishlab chiqdi va 1891 yilning 21 dekabrda Springfild 
maktabining zalida birinchi basketbol uchrashuvi oʻtkazildi. 
Guruxda 18 talaba mavjud edi. Uyinda xar biri 9 kishidan 
iborat 2 jamoa ishtirok etdi. Basketbolning dastlabki qoidalari 
13 qismdan iborat edi va ulardan baʼzilari xozirgacha saqlanib 
qolingan. 1893 yilda savatlarni toʻrli temir aylana bilan 
almashtirishdi. 1895 yilda esa ular sh
itlarga oʻrnatildi. Oradan 
2 yil oʻtgach, xar bir jamoada 5 kishidan maydonga 
tushadigan boʻlishdi. 1893 yilda frantsiyalik Mel Ridu Springfild 
kollejini bitirgach, vataniga qaytdi va xamyurtlarini yangi oʻyin 
bilan tanishtirdi. SHu tariqa basketbol butun Yevropaga 
tarqala boshladi. 1894 yilda esa Bob Geyli xitoyliklarni, 
Dunkan Petton esa xindlarni basketbol bilan tanishtirdi. 1927 

---

yilning sentyabrda Jeneva jismoniya tarbiya maktabi ochildi va 
Springfild kolleji oʻqituvchisi doktor Elmer Beri maktab 
direktorii etib tayinlandi. Ushbu maktab bitiruvchilari 
tufayli 
basketbol Latviya
, Litva, Italiya, Frantsiya, CHexoslavakiyada 
ommaviylashib ketdi. Koʻpgina maml
akatlarda basketbol 
assotsiatsiyalari tashkil topdi. 1932 yil 18 iyunda Jenevada 
milliy basketbol assotsiatsiyalarining dastlabki xalqaro 
konferentsiyasi oʻtkazildi va unda Xalqaro Basketbol 
Federatsiyasi (FIBA) tashkil etildi. 1999 yilga kelib FIBAga aʼzo
davlatlar soni 180 dan oshib ketdi. 1936 yilgi Berlin 
Olimpiadasidan boshlab basketbol Olimpiadalar dasturidan 
oʻrin oldi. 1935 yildan Yevropa, 1950 yildan boshlab jaxon 
chempionatlari oʻtkazilib kelinmoqda. Ayollar basketboli esa 
1976 yili Monrealdagi Olimpiadada debyutini nishonladi. AQSH 
t/j dunyodagi eng kuchli basketbol jamoasi xisoblanadi. 
Jaxondagi eng kuchli basketbol ligasi xam Milliy Basketbol 
Assotsiatsiyasi (MBA)dir. Liganing nomdor professional 
basketbolchilari 1992 yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH t/j 
sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda. 
Olimpiada oʻyinlari basketbol turnirida eng koʻp AQSH t/j golib 
chiqqan 
—
12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), 
Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada chempioni 
nomini tortib olgan.
3)