Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

8.3.
 
Paxta mahsuloti toylarini о„rash uchun qoMlaniladigan
 
materiallar 
Toylami oiashdan maqsad - tolani ifloslanishdan saqlash va transport 
vositalaridan unumli foydalanish.
Paxta mahsuloti toylarini o„rash uchun qoilaniladigan materiallar 
texnikaviy shartlari 814-raqamli standartda aniq koisatib berilgan.
Ushbu standart paxta tozalash korxonalarining tolali mahsuloti 
bo„lmish paxta tolasi, paxta momig„i, oiik aralashgan va paxtaning kalta 
momigi aralashgan (bundan so„ng - toladan) chiqindilariga joriy etiladi. Bu 
mahsulotni o„rash, belgi qo„yish, tashish va saqlashga boigan talablarini 
belgilaydi.
Paxta mahsuloti toylarini o„rash quyidagi umumiy texnik talablar 
asosida amalga oshiriladi:
Paxta tozalash korxonalarining tolali mahsulotini oiash kuchi 4000-
5000 va 6300 kN boigan gidravlik presslash uskunalarida amalga oshiriladi.
Tolali mahsulot oialgan toyining umumiy koiinishi 37-rasmga mos 
kelishi kerak.
Izoh: toylaming ko„zda tutilgan brutto massasining cheklanishi faqat 
transportlash jarayonida inobatga olinadi.
Tolali mahsulot toyning oichamlari, mm da:
Bo„yi - 970; Eni - 595; Balandligi- 735 - dan oshmasligi kerak.
Paxta tolasining toylari har tomonidan oichamlari va texnik talablari 
0„zDSt 665 raqamli standartga mos keluvchi oiov materiallari to„plami 
bilan oialishi kerak.
Oiov materiallari to„plami bo„yicha to„rt qismdan iborat (38- rasm):
—
toyning ikki bosh tomoni sirtlarini qoplovchi ikkita «bosh qoplama» 
dan;
—
toyning bitta qavariq va ikki yon sirtlarini qoplovchi «shol»dan;
160 

---

—
toyning ikkinchi qavariq sirtini qoplovchi «yostiq» dan. Pressda 
bogiangan toyni yumshoq konteyner bilan o„rab, bosh tomoni sirtidagi 
klapanni tikishga ruxsat etiladi.
Paxta momig„i va tolali chiqindilar toylarini bosh tomonlari sirtini 
qoplamasdan o„raladi.
Xorijiy davlatlarga jo„natishga moijallangan paxta momigi va tolali 
chiqindilar 0„z DSt 665 raqamli standarti talablariga muvofiq o„matilishi 
kerak.
Bosh tomonlar sirtlaridagi «bosh qoplamalar» «shol» va «yostiq» 
milklari birlashtirgan kord ipi, 0,8 kTeks boigan viskoza shpagati yoki 
uzilish kuchi 137 N (14 kg kuch) dan kam boimagan, tikilgan chokning 
mustahkamligini ta‟minlovchi boshqa viskoza iplari bilan tikib chiqiladi.
Kapron, propilen iplar yoki boshqa sintetik iplar qoilanilishi man 
etiladi.
Qaviqlarining uzunligi 50 mm dan oshmasligi kerak.
Chokning oxiri tikayotgan ipning tugunchasi bilan mahkamla- nishi 
kerak.
Paxta tolasining toylari qalinligi 0,7-0,8 mm, kengligi 19 mm boigan 
yuqori mustahkamlikka ega boigan poiat tasmalar bilan, yoki yuqori 
mustahkam simdan tayyorlangan belbogiar bilan bogianadi.
Paxta tolasi toyida o„matiladigan belbogiar soni:
—
yuqori mustahkam poiat tasmalardan tayyorlanganda - 8 donani:
—
yuqori mustahkam poiat simdan tayyorlanganda - 10 donani tashkil 
qiladi.
Paxta momigi va tolali chiqindilar toylari yuqori mustahkam simdan 
tayyorlangan belbogiar bilan bogianadi.
Paxta momigi toyida tolali chiqindilar toyida oinatiladigan belbogiar 
soni 8 dona boiadi.
Belbogiaming biriktiruvchi joy lari (qulfiar) 40-rasmga muvofiq, 
toyning qavariq sirtlaridan birida joylashishi kerak.
Izoh: belbogiar qulflari toyning qovurg„alari ustida joylashishiga ruxsat 
etilmaydi.
Qulfning uzilish kuchi qoilaniladigan bogiovchi materialning 
(belbog„ning) me‟yoriy talablariga mos kelishi kerak.

---

Toydan qo„zg„aluvchi press-plitaga va pressning tepa qismidan 
traversasiga o„matilgan pichoq uskunalari yordamida tola namunasi tanlab 
olingandan so„ng, oiamaning zararlangan joyiga o„rash matosi bo„lagi 
qo„yilib, tikib chiqilishi kerak.
Qoi usulida tola sifatini aniqlash uchun namuna tanlab olinadi, toyning 
oiov matosida standartga mansub kesishlarga ruxsat etiladi.
Belgi qo„yish quyidagi tartibda:
—
har bir toyga belgi qo„yish qavariq tomonlaridan birining sirtidagi 
oiov matosiga yoki «bosh qoplamaga» bo„yoq bilan;
—
tayyorlovchi korxona kodi;
—
to„da tartib raqami;
—
toyning tartib raqami;
—
brutto massasi koisatilgan holda amalga oshiriladi.
Oiov matosiga belgi trafaret usulida qo„yilib, aniq va yorqin koiinishim 
ta‟minlashi hamda quyidagi shrift oichamlariga ega boiishi kerak, mm da:
bo„yi - 50; eni - 30; shrift yo„g„onligi - 8. Belgi oiov matosi 
fonida yaqqol ajralib turishi kerak.
Jut-kanop tolali oiov matosining belgi qo„yiladigan joyining ostiga 
oichamlari 400x500 mm boigan qattiq oiov qog„ozi qo„yiladi.
Toylar qalin to„qilgan oiov materiali to„plami bilan oialgan holda oiov 
matosi ostiga qog„oz qo„yilmaydi.
Sertifikatlashdan oikazilgan paxta tolasi toylariga belgi qo„yish o„miga 
quyidagi belgilar koisatilgan karton yorliq qoilanishi mumkin:
—
tayyorlovchi korxona kodi;
—
to„da tartib raqami;
—
toyning tartib raqami;
—
tayyorlovchi davlat «0„zbekiston».
Belgi qo„yiladigan yorliq toyga yumshoq sim yoki boshqa material 
bilan mahkamlanadi. Mahkamlangan joyi va usuli tayyorlovchi korxona 
protsedura yoiiqnomasida koisatiladi.
Paxta mahsulotlarining toylari yopiq transport vositalarida mazkur 
transport vositalari tun uchun tegishli boigan qoidalariga rioya qilgan holda 
tashiladi.
162

---

Temir yoi transport bilan tashishda tolali mahsulotning har bir to„dasi 
alohida vagonga yuklanadi.
Talabgor bilan kelishilgan holda vagonga tolali mahsulotning boshqa 
to„dalari bilan, agar ular o„sha seleksion va sanoat navlariga mansub boisa, 
qo„shimcha yuklashga ruxsat etiladi. Qo„shimcha yuklangan to„da sifati 
haqida alohida hujjat bilan rasmiylashtiriladi.
Paxta mahsulotlarini tashish uchun qoilaniladigan transport vositalari 
ishga yaroqli, yong„in xafsizligini ta‟minlovchi, toza, quruq boiishi kerak.
Paxta mahsulotlari toylarining ifloslanishiga, oiov materiallari va 
bogiovchi belbogiaming butunligini yo„qotishga hamda atmosfera yoginlari 
tushishiga yoi qo„yuvchi transport vositalaridan foydalanishga ruxsat 
etilmaydi.
Toylami transport vositalariga ortayotgan yoki tushirayotgan vaqtda 
belbogiaming uzilishiga hamda «bosh qoplamalarining» yirtilishiga yoi 
qo„yilmaydi.
Toylardagi uzilgan belbogiami, toyga ishlatilgan oiov materiailidan 
qat‟i nazar, poiat tasmalar yoki simli belbogiar bilan qayta bogiashga ruxsat 
etiladi.
Toylar shtabel usulida taxlangan, balandligi 6 m dan oshmagan holda 
saqlanadi.
Toylami shtabel usulida taxlash to„dalar bo„yicha amalga oshiriladi. 
Shtabellar orasida yuklash-mexanizatsiya vositasi bemalol yura olishi uchun 
yoiak qoldirilishi kerak. Shtabellarda toylar belgilangan tartibda 
tasdiqlangan me‟yoriy-texnik hujjatlarda koisatilgan texnika xavfsizligi 
qoidalariga rioya qilgan holda taxlangan boiishi kerak.
Toylaming shtabellari oraligida mexanizatsiya vositasi yurganida va 
ortishtushirish ishlarini bajarayotganida oiov matosi va bogiovchi 
belbogiarining butunligini zararlanishiga yoi qo„yilmaydi.
Tolali mahsulot toyi belbog„ining saqlanishi maqsadida ulami 
balandilkdan tashlash hamda dumalatib siljitishga ruxsat etilmaydi.
Oiov materiallari bilan oialmagan tolali chiqindilar maxsus ajratilgan 
joylarda o„yilgan holda tarmoq bo„yicha belgilangan tartibda saqlanadi.

---