T. C. Sakarya üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ osmanli şERİyye siCİllerinde ve fetva mecmualarinda iÇKİ İÇme suçu ve cezasi

 1.4.2 Tazir 
Tazir, “had ve kısas cezaları dışında yöneticinin veya hâkimin takdirine bırakılan 
cezadır.” Tazîr cezaları aslî ceza şeklinde olabileceği gibi aslî cezaya karşılık veya ek 
ceza niteliğinde de olabilir. Tazîr cezasını gerektiren suçlar şer‘an mâsiyet kabul edilen, 
fakat karşılığında had ve kısas gibi belirli bir ceza takdir edilmeyen fiillerdir.
69
Had ve tazir suçları arasındaki temel farklılıklar özetle şu şekilde sıralanabilir: 
1-İslam hukuku haddi gerektiren suçlarda önceden ceza belirlemiştir. Tazir suçları ise 
bundan farklıdır. Hâkim suçlunun durumuna göre farklı cezalar verebilir.
70
Mâsiyet söz 
konusu olmaksızın uslandırma, yola getirme amacıyla verilebilir; tövbe ve afla düşebilir; 
suçlunun durumuna ve mevkiine göre farklılık olabilir; mağdurun haline, suçun 
büyüklüğüne, miktarına ve adetlere göre, ceza değişebilir; alternatif cezalar arasından 
seçim yapılabilir.
71
2-Had cezalarında af söz konusu değilken eğer işlenen suç Allah hakkıyla ilgiliyse tazir 
cezasının uygulanması esastır; ama suçlunun cezasız uslanacağı düşünülürse af yoluna 
gidilebilir. 
3-Had cezası verilmesi gereken suçların tespiti, delil ya da ikrarla olurken tazir suçlarının 
ispatında daha esnek olunmuştur. 
4-Cezai ehliyet noktasında had verilmesi gereken suçlar ile tazir suçları arasında farklar 
vardır.
72
68
Ali Bardakoğlu, “ Had”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 1996), 
14:547-548 
69
Tuncay Başoğlu, “Tazir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Ankara: TDV Yayınları, 2011) 
40:198 
70
Esra Yakut, Tanzimat Dönemi'ne Kadar Osmanlı Hukuku'nda Taziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları, Türk 
Hukuk Tarihi Araştırmalan, Sayı 2, 2006 (Güz), s.26 
71
Başoğlu, “Tazir”, 40:198 
72
Yakut, Tanzimat Dönemi'ne Kadar Osmanlı Hukuku'nda Taziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları s.26; 
Başoğlu, “Tazir”, 40:198 

---

 18 
5-Hadlerde kazf dışında tamamen Allah hakkı galip iken tazîr gerektiren suçlar hem kul 
hakkı hem Allah hakkı aleyhine işlenebilir.
73
İslam hukukunda tazir suçlarının ve cezalarının genel sınırları naslar tarafından çizilmiş 
olsa da bu konuda kanunlaştırmaya gidilmesi, suçluya ceza uygulanması hususunda 
devletin ve onun yetkili organlarının takdirine bırakılmıştır. Bu bakımdan tazir cezası 
ictihadi bir faaliyettir. Her bir suça gerekli cezanın verilebilmesi için içtihad edilmesi 
mecburidir. Tazir cezası suçluyu ıslah, birey ve toplum vicdanında adalet duygusunu 
sağlamlaştırma amacını taşır. Bu bağlamda suçluya işkence etme, öldürme gayesini 
taşıyamaz. Tazîr cezasının bir organı sakatlama ve itlâf içeremeyeceği konusunda da 
fakihler görüş birliğinde bulunmuşlardır. Ayrıca suçlunun aklını, namusunu ve onurunu 
zedeleyici cezalara karşı çıkmışlar, uzun süreli hapis, işkence gibi ceza ve uygulamalar 
adalete uygun olmayıp ahlâki değerlere yakışmadığı için tazîr cezası kapsamında 
değerlendirmemişlerdir. Bunların dışında kaynaklarda tazîr cezasının takdirinde ifade 
edilen ölçüler çoğunlukla bedenî tazîr cezalarıyla ilgilidir. Fakihlerin bir kısmına göre bu 
cezanın ölçüsü, hangi tür suç olursa olsun en düşük had cezası olan içki içme haddine 
ulaşmaması gerektiği yönündedir.
74
Doktrinde bu cezaların takdiri genellikle kadılara bırakılmış olmakla beraber uygulamada 
çeşitli seviyelerden yöneticiler ve muhtesibler de bu yetkiyi kullanmışlardır. 
Osmanlılar’da önceki İslâm devletlerinden farklı olarak tazîr cezalarının büyük bir kısmı 
kanunnâmeler yoluyla belirlenmiştir. Sadece sınırlı sayıda suçun cezası kadıların ve alt 
seviyeden yöneticilerin kararına bırakılmıştır.
75