Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov o‘zbekiston tarixi

 
16-§. XIX ASRNING IKKINCHI YARMI - XX ASRNING 
BOSHLARIDA TURKISTONDA IJTIMOIY-IQTISODIY 
AHVOL 
Harbiy qo‘shinlar va qurol-aslahalarni 
Krasnovodskdan Qizilarvatga 
qadar Kavkazdan O‘rta Osiyoga 
tashish uchun temiryo‘l qurildi. So‘ngra 
temiryo‘l 
qurilishi 
Ashxobodgacha
davom 
ettirildi. 
1888-yili
Samarqandga
dastlabki poyezd keldi, 
1899-yilda
esa temiryo‘l 
Toshkent 
orqali Andijongacha
qurib bitkazildi. 
Rossiya harbiy qurolli kuchlarining asosiy bazalari 
Kavkazda
joylashgan bo‘lib, u yerdan 
Kaspiy dengizi
orqali kemada tez kechib o‘tish 
mumkin edi. 
Krasnovodskdan
esa temiryo‘l bilan 
Samarqand, Toshkent
va 
Andijonga
yetib kelish oson bo‘ldi. Endi harbiy qismlarni 
Krasnovodskdan Andijongacha
bo‘lgan 
3 ming
kilometrdan ziyod 
masofaga ko‘chirish muammo bo‘lmay qoldi. 
 1905-yilda Orenburgdan Toshkentga
qadar temiryo‘l qurib kelindi.
Farg‘ona vodiysida
g‘alla va chorva mahsulotlari chetdan olib kelina 
boshlandi.
Farg‘ona, Sirdaryo va Samarqand
viloyatlari paxta yetishtiriladigan 
eng muhim markazlar bo‘lgan. 
1884-yilda 
Turkistonda yangi paxta navi 
(Amerika navi)
yetishtirila boshlandi.
1911-yilda Sirdaryo 
magistral kanalini bunyod etish ishlari boshlandi 
va 
1913-yilga
kelib tugallandi. Biroq 
Toshkent vohasi, Samarqand 
viloyati va Farg‘ona vodiysida
sug‘orish sohasi bo‘yicha ishlarning ko‘pi 

---

Ijaraga berilgan darslik holatini ko‘rsatuvchi jadval 
bajarilmay qolib ketdi. 
Mustamlakachi hukumat uchun 
paxta
o‘lkada 
neft
va 
oltindan
keyingi 
o‘rinda turuvchi yuqori daromadli sohaga aylandi. 
17-§. TURKISTONDA MILLIY-OZODLIK HARAKATLARINING 
BOSHLANISHI VA UNING SABABLARI 
1878-yili 
Mingtepada 
(hozirgi 
Marhamat 
tumani) 
mustamlakachilarning siyosiy va iqtisodiy zulmiga qarshi 
Yetimxon 
boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. Uni mustamlakachi hukumat kuch bilan 
bostirdi.

1879-yilning kuzida 
mahalliy aholi 
Farg‘ona viloyat 
boshqarmasi 
binosi oldiga ochiqchasiga norozilik bildirib yig‘ildi. Ular 
Marg‘ilon 
uyezdida
soliq to‘plash noqonuniy tusga kirganligiga qarshi chiqib, 
soliqlarning kamaytirilishini qat’iy talab qildilar. 
1880-yilning noyabrida
aholi hamma soliqlarni to‘laganligiga qara- 
may, Xo‘jand uyezdining boshlig‘i 
Xo‘jand va O‘ratepa tumanlaridagi
aholidan qo‘shimcha yer solig‘i olinishini e’lon qildi. Talonchilik, soliqlar va 
jabr-zulm avjiga chiqqanligi sababli 
1882-yilning
boshlarida 
Namangan
aholisi ma’murlarga qarshi bosh ko‘tarib chiqdi.
1885-yilning yozida 
Farg‘ona vodiysida xalq qo‘zgolonlari qaytadan 
avj olib, 
Andijonda Darvishxon 
boshchiligida qo‘zg‘olon ko‘tarildi. 
1896-yilda Namangan
uyezdining 
Oqsuv-Shahrixon
volostidagi 
Naymanchi, Ko‘hna mozor, Langarbob
qishloqlarida aholining 
mingboshilar saylovlaridagi noroziligi oshkora qo‘zg‘olonga aylanib ketdi. 
 
1892-yildan 
mustamlakachilar oddiy fuqarolarni ma’murlarga 
qarshilik ko‘rsatgan taqdirda bevosita harbiy dala sudiga bera boshladilar. 

---

28 
18-