Toshkent axborot texnologiyalar unversiteti Televizion texnologiyalar



Download 0,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/13
Sana01.02.2022
Hajmi0,69 Mb.
#423939
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
Bog'liq
1-mustaqil ish hisoboti

7. Foydalanilgan adabiyotlar. 
 


1. Мa’lumotlar bazasining maqsadi, vazifalari va asosiy 
tushunchalari.
Ma’lumot – bu uni ma’nosiga e’tibor bеrmay qaraladigan ixtiyoriy simvollar 
to‘plamidir. O‘zaro bog‘langan ma’lumotlar ma’lumotlar tizimi dеyiladi. 
Ma’lumotlar bazasi bu — tartiblangan ma’lumotlarni saqlovchi va qayta 
ishlovchi axborot modeli hisoblanadi. Soddaroq qilib aytganda, bir hil turdagi 
axborotlarni o‘zida saqlovchi va berilgan so‘rovlar orqali ularni taqdim etuvchi 
model. Misol uchun, kitoblar javoni, bu ma’lumotlar bazasi hisoblanadi, ya’ni bir 
hil turdagi (kitoblarni) ob’yektlarni o‘zida saqlaydi, yoki bo‘lmasa telefon raqamlar 
yozilgan kitobcha, bu yerda ism, telefon raqam kabi bir hil tipdagi ma’lumotlar 
saqlanadi, bu ham ma’lumotlar bazasi. Ma`lumki, MBBT dasturiy va til 
vositalarining to`plamidan iborat bo`lib, ular yordamida MB ni hosil qilish, yuritish, 
tahrirlash va boshqa vazifalarni bajarish mumkin. Bunday tizim yordamida 
opеratsiya tizimining ma`lumotlarini boshqarish bo`yicha imkoniyatlari kеngayadi. 
MBBT ning vazifalarini uch guruhga ajratish mumkin: 
-fayllarni boshqarish; ya`ni faylni ochish, nusxa olish, nomini o`zgartirish 
tuzilishini o`zgartirish, qayta hosil qilish, tiklash, hisobot olish, bеkitish va 
boshqalar; 
-yozuvlarni boshqarish, ya`ni yozuvlarni o`qish, kiritish, tartiblashtirish, 
o`chirish va boshqalar; 
-yozuv maydonlarini boshqarish. 
Shuni ta`kidlash lozimki, ma`lumotlarni xarflar dastasi yordamida kiritish, 
hisoblash, takroriy jarayonlarini amalga oshirish, ma`lumotlarni ko`rsatuv oynasi 
yoki bosmaga chiqarish MBBT ning vazifalari qatoriga kirmaydi. Bu vazifalar 
amaliy dasturlar yordamida bajariladi. Bunday dasturlar MBBTning maxsus
dasturlash tillari orqali hosil qilinadi. 
Yuqorida kеltirilgan vazifalar to`plami MBBT da uch turdagi dasturlarning 
bo`lishini talab qiladi: boshqaruvchi dastur, qayta ishlovchi (translyator) dastur va 
xizmat ko`rsatuvchi dastur. MBBT ishga tushishi bilan asosiy boshqaruvchi dastur 
xotirasiga yuklanadi. Boshqa dasturlar tеgishli holda ishga tushiriladi. 
MBBTni turkumlashda mantiqiy tuzilish asos qilib olingan. Shuning uchun 
ham tarmoqli, pog`onali va rеlyatsion MBBTlari mavjud. Rеlyatsion MBBT lari 
kеng tarqalgan bo`lib, ular jumlasiga dBase III Plus, FoxBase, Fox Pro, Clipper, 
dBase IV, Paradox va boshqalar kiradi
.
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi — bu ma’lumotlar bazasini hosil qiluvchi, 
ma’lumotlarni qayta ishlovchi va qidiruvchi tizim hisoblanadi. Qisqa qilib 
aytganda, MBBT barcha jarayonlarni amalga oshiradi. Ma’lumotlar bazasi faqat 
ma’lumotlarni saqlaydi, qolgan barcha ishlarni MBBT bajaradi.Ma’lumotlar 
bazasidagi ma’lumotlar, SQL so‘rov tillari orqali boshqariladi, bu tilda MBBT’ga 
so‘rov beriladi, bu so‘rov u yerda qayta ishlanib, natija olish uchun ma’lumotlar 
bazasiga murojaat qiladi, u yerdan so‘rovga mos ma’lumotni olib, so‘rovga javob 
beradi: 


So‘rov berish: 
SQL so‘rov -> MBBT -> Ma’lumotlar bazasi 
natija olish: 
Ma’lumotlar bazasi -> MBBT — > So‘rovga javob 
Quyidagi dasturlar MBBT’ga misol bo‘la oladi: 
— Oracle; 
— MySQL; 
— Microsoft Office Access; 
— MariaDB; 
— Microsoft SQL Server; 
Hozirgi kunda inson faoliyatida ma’lumotlar bazasi
 (MB)
kerakli axborotlarni 
saqlash va undan oqilona foydalanishda juda muhim rolь o‘ynamoqda. Sababi: 
jamiyat taraqqiyotining qaysi jabhasiga nazar solmaylik o‘zimizga kerakli 
ma’lumotlarni olish uchun, albatta, MBga murojaat qilishga majbur bo‘lamiz. 
Demak, MBni tashkil qilish axborot almashuv texnologiyasining eng dolzarb hal 
qilinadigan muammolaridan biriga aylanib borayotgani davr taqozasidir. 
Informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib 
borishi, ma’lumotlarning tez o‘zgarishi kabi holatlar insoniyatni bu ma’lumotlarni 
o‘z vaqtida qayta ishlash choralarining yangi usullarini qidirib topishga 
undamoqda. Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun MBni yaratish, 
so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb bo‘lib qolmokda. Moliya, 
ishlab chiqarish, savdo-sotiq va boshqa korxonalar ishlarini ma’lumotlar bazasisiz 
tasavvur qilib bo‘lmaydi. 
Ma’lumki, MB tushunchasi fanga kirib kelgunga qadar, ma’lumotlardan turli 
ko‘rinishda foydalanish juda qiyin edi. Dastur tuzuvchilar ma’lumotlarini shunday 
tashkil qilar edilarki, u faqat qaralayotgan masala uchungina o‘rinli bo‘lardi. Har 
bir yangi masalani hal qilishda ma’lumotlar qaytadan tashkil qilinar va bu hol 
yaratilgan dasturlardan foydalanishni qiyinlashtirar edi. 
Har qanday axborot tizimining maqsadi real muhit ob’ektlari haqidagi 
ma’lumotlarga ishlov berishdan iborat. Keng ma’noda ma’lumotlar bazasi - bu 
qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq ob’ektlari haqidagi 
ma’lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni 
tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma’lum bir qismi tushiniladi. 
Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar. 
Shuni qayd qilish lozimki, 
MB
ni yaratishda ikkita muhim shartni hisobga olmoq 


zarur: 
Birinchidan, ma’lumotlar turi, ko‘rinishi, ularni qo‘llaydigan programmalarga 
bog‘liq bo‘lmasligi lozim, ya’ni 
MB
ga yangi ma’lumotlarni kiritganda yoki 
ma’lumotlar turini o‘zgartirganda, programmalarni o‘zgartirish talab etilmasligi 
lozim.
Ikkinchidan, MBdagi kerakli ma’lumotni bilish yoki izlash uchun biror 
programma tuzishga hojat qolmasin. 
Shuning uchun ham 

Download 0,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish