Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

To„rtinchi bosqich 
2015-yildan keyingi davrni o‗z ichiga olib, u
2015-yil 10 hamda 20-avgustlarda qabul qilingan ―O‗zbekiston Respublikasi ayrim 
qonun hujjatlariga o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritish to‗g‗risida‖gi qonunlarning 
qabul qilinishi bilan boshlandi.
2015-yil 
10-avgustda 
―O‗zbekiston Respublikasining ayrim qonun 
hujjatlariga o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritish to‗g‗risida‖gi Qonunining qabul 
qilinishi natijasida Jinoyat kodeksi jazolar tizimiga yangi (48
1
-modda) 
ozodlikni 
cheklash
jazosi penalizatsiya qilindi. Mazkur normaga muvofiq, ozodlikni 
cheklash sud tomonidan mahkumga nisbatan yashash joyini u yoki bu sabab bilan 
tark etishni butunlay taqiqlashdan yoki sutkaning muayyan vaqtida yashash 
joyidan chiqishni cheklashdan iboratdir. 
Darhaqiqat, bugungi kunda insonparvarlik va odillik tamoyillariga mos, 
shaxsni jamiyatdan ajratmasdan turib, uni axloqini tuzatuvchi, jinoyatlarni oldini 
olishga xizmat qiluvchi jazolarning samaradorligi oshirish hukumatimiz diqqat-
e‘tibori markazida bo‗layotganligi bejiz emas. 
Qabul qilingan qonunga muvofiq Jinoyat kodeksi Umumiy qismining 20 ga 
yaqin, Maxsus qismining 100 dan ziyod moddalariga o‗zgartish va qo‗shimchalar 
kiritildi. 
Shu 
bilan 
birga, 
2015-yil 
15-maydagi 
O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining ―Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni ishonchli 
himoya qilishni ta‘minlash, ularni jadal rivojlantirish yo‗lidagi to‗siqlarni bartaraf 
etish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi Farmoni asosida 2015-yil 20-avgustda 
―O‗zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga xususiy mulkni, 
tadbirkorlik subyektlarini ishonchli himoya qilishni yanada kuchaytirishga, ularni 

---

17 
jadal rivojlantirish yo‗lidagi to‗siqlarni bartaraf etishga qaratilgan o‗zgartish va 
qo‗shimchalar kiritish to‗g‗risida‖gi Qonuni qabul qilindi.
Jinoyat kodeksiga kiritilgan o‗zgartirish va qo‗shimchalar kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish uchun yanada qulay sharoitlar yaratish, 
biznes muhitni yaxshilash, pirovardda xalqimiz farovonligini yuksaltirishga 
qaratildi. 
Jumladan, agar shaxs O‗zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 184-
moddasida nazarda tutilgan jinoyatni (soliqlar yoki boshqa majburiy to‗lovlarni 
to‗lashdan bo‗yin tovlash) birinchi marotaba sodir etib, soliq tekshiruvi 
materiallarini ko‗rib chiqish natijalari bo‗yicha davlat soliq xizmati organining 
qarorini olgan kundan e‘tiboran o‗ttiz kun ichida soliqlar va boshqa majburiy 
to‗lovlar, shu jumladan penyalar va boshqa moliyaviy sanksiyalar tarzida davlatga 
yetkazilgan zararning o‗rnini to‗liq qoplasa, javobgarlikdan ozod qilinadi.
Shuningdek, Jinoyat kodeksiga aybdor tomonidan soxta bankrotlik va 
bankrotlikni yashirish orqali yetkazilgan moddiy zarar to‗liq qoplanganda 
ozodlikdan mahrum etish tariqasidagi jazo qo‗llanilmasligini nazarda tutuvchi 
rag‗batlantiruvchi norma o‗zgartirildi.
Savdo yoki xizmat ko‗rsatish qoidalarini ancha yoki ko‗p miqdorda 
buzganlik uchun javobgarlik jinoiy yurisdiksiyadan ma‘muriy yurisdiksiyaga 
o‗tkazildi.
Jinoyat kodeksining Maxsus qismi Sakkizinchi bo‗limidagi Atamalarning 
huquqiy ma‘nosidan ―mas‘ul mansabdor shaxs‖ atamasi chiqarib tashlandi. 
Shu bilan birga, tadbirkorlik tuzilmalari va boshqa nodavlat tashkilotlarida 
ma‘muriy-taqsimot va ma‘muriy-xo‗jalik vakolatlarini amalga oshiruvchi 
mansabdor shaxslar javobgarligini yumshatish va tadbirkorlik faoliyatiga to‗sqinlik 
qilish, qonunga xilof ravishda aralashish bilan bog‗liq hamda xo‗jalik yurituvchi 
subyektlarning huquqlari va qonuniy manfaatlariga tajovuz qiladigan boshqa 
jinoyatlar uchun javobgarlik belgilandi. Jumladan, Jinoyat kodeksiga xususiy mulk 
huquqini buzish, tadbirkorlik subyektlarining faoliyatini tekshirish va moliya-
xo‗jalik faoliyatini taftish qilish tartibini buzish, tadbirkorlik subyektlarining 
faoliyatini va (yoki) ularning banklardagi hisobvaraqlari bo‗yicha operatsiyalarni 
qonunga xilof ravishda to‗xtatib turish, tadbirkorlik subyektlarini homiylikka va 
boshqa tadbirlarga majburiy jalb etish, litsenziyalash to‗g‗risidagi qonun 
hujjatlarini va ruxsat berish tartib-taomillari to‗g‗risidagi qonun hujjatlarini buzish, 
imtiyozlar va preferensiyalarni qo‗llashni g‗ayriqonuniy ravishda rad etish, 
qo‗llamaslik yoki qo‗llashga to‗sqinlik qilish, xo‗jalik yurituvchi subyektlarga va 
boshqa tashkilotlarga pul mablag‗lari berishni asossiz ravishda kechiktirish, 
tadbirkorlik subyektlarining hisobvaraqlarida pul mablag‗lari mavjudligi 
to‗g‗risidagi axborotni qonunga xilof ravishda talab qilib olish, tijoratda pora 
evaziga og‗dirib olish va boshqa qilmishlar uchun javobgarlik belgilandi. Shu 
munosabat bilan Jinoyat kodeksi 205–214-moddalari yangi tahrirda bayon etildi. 
Jumladan, 2017-yil 29-martdagi 421-sonli ―Fuqarolarning huquq va 
erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini ta‘minlashga doir qo‗shimcha 
chora-tadbirlar qabul qilinganligi munosabati bilan O‗zbekiston Respublikasining 

---

18 
ayrim qonun hujjatlariga o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritish to‗g‗risida‖gi 
O‗zbekiston Respublikasi Qonuni
2
bilan ―qamoq‖ tariqasidagi jinoiy jazo 
depenalizatsiya qilinib, ozodlikdan mahrum qilish bilan bog‗liq bo‗lmagan 
―majburiy jamoat ishlari‖ tariqasidagi jinoiy jazo penalizatsiya qilindi.