Yer usti transport tizimlari

9.7.Gaz bilan ishlovchi dvigatellarning ta’minlash tizimi 

---

63 
 
Gaz yonilg‘isini afzalliklarini xisobga olgan xolda yuk va engil 
avtomobillarini gaz yonilg‘isiga o‘tkazish, xozirga kelib, jadallik bilan olib 
borilmoqda. 
Gaz yonilg‘isi sifatida siqilgan tabiiy gaz va suyultirilgan neft gazlari 
qo‘llanilmoqda. 
Siqilgan gaz metan gazi bo‘lib, u juda yuqori bosimda ham suyuq xolatga 
o‘tmaydi. Bu gaz qo‘llaniladigan avtomobillarda 20 MPa (200 kG/sm
2
) bosimga 
chidaydigan ballonlardan foydalaniladi. 
Suyultirilgan gazlar propan va butandan iborat bo‘lib, bu aralashma 1,6...2,0 
MPa bosim ostida gaz ballonlarida, ya’ni past bosimli ballonlarda saqlanadi. 
Qo‘llanilayotgan gazning turiga qarab siqilgan gazga ishlovchi dvigatellar va 
suyultirilgan gazga ishlovga dvigatellarga bo‘linadi. 
Dvigatellarni gaz yonilg‘isiga o‘tkazish ikkita yo‘nalishda olib borilmoqda. 
1.Suyuq yonilg‘ida ishlovchi dvigatellarni ta’minlash tizimiga ma’lum 
o‘zgartirishlar kirgizib, gaz yonilg‘isiga o‘tkazish; 
2.Faqat gaz yonilg‘isiga ishlovchi dvigatellarni ishlab chiqarish. 
Dvigatelni yurgizib yuborish yoki avtomobilni ishlatish davrida, gazni tugab 
qolishi oqibatida, yaqin makonga etib olishning qiyinligi tufayli faqat gazga ishlovchi 
dvigatellar keng tarqalmayapti. 
Shunday bo‘lsada, gaz yonilg‘isini afzalligini xisobga olib, gazga ishlovchi 
dvigatellarni takomillashtirish ustida ishlash va ularni ishlab chiqarish e’tibordan 
chetda qolayotgani yo‘q. 
Dvigatelni gaz yonilg‘isiga o‘tkazishning samarali usuli, mavjud benzinga 
ishlovchi dvigatellarga qo‘shimcha qurilmalarni qo‘llash bilan ta’minlash tizimini 
gaz yonilg‘isiga o‘tkazish xisoblanmoqda. Afzalligi shuki, bularda benzinga 
ishlovchi ta’minlash tizimi xam ishchi xolatda saqlanib turadi. 
Siqilgan gaz bilan ishlaydigan gaz ballonli uskunasining prinsipial sxemasi 9.1-
rasmda keltirilgan. 

---

64 
1-ballonlar; 2-yuqori bosimli gaz trubasi; 3-uch yo‘lli moslama; 4-to‘ldiruvchi 
jumrak; 5-sarflash jumragi; 6-magistral jumragi; 7,8-yuqori va past bosimli 
manometr; 9-gaz filtri; 10-ikki pog‘onali gaz reduktori ; 11-dozalovchi; 12-past 
bosimli gaz trubasi; 13-karbyurator aralashtirgich; 14-yonilg‘i trubasi; 15-yonilg‘i 
nasosi; 16-isitgich; 17-filtr tindirgich; 18-yonilg‘i baki; 19-quvur; 20-trubka.