O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Donalar xolidagi abraziv materiallar: 
16 – jadval 
Donadorlik 
nomerlari 
Elakd
agi
dona
lar
o’
tadiga
n 
teshikni
ngnomi
na
l 
o’
lcha
mi
, 
mk
Asosiy 
fraktsiya 
donasining 
o’lchami, 
mk 
Donadorlik nomerlari 
Elakd
agi
dona
lar
o’
tadiga
n 
teshikni
ngnomi
na
l 
o’
lcha
mi
, 
mk
Asosiy 
fraktsiya 
donasining 
o’lchami, mk 
GO
S
T
3647
- 
59 
ga
ko’r
a 
(0.01
mm
) 
Dyuym
sis
tema
sida
(mesh
) 
GO
S
T
3647
- 
59 
ga
ko’r
a 
(0.01
mm
) 
Dyuym
sis
tema
sida
(mesh
) 
3 
320 
40 
28-40 
32 
54 
400 
315-400 
4 
280 
50 
40-50 
40 
46 
500 
400-500 
5 
220 
63 
50-63 
50 
36 
630 
500-630 
6 
180 
80 
63-80 
63 
30 
800 
630-800 
8 
150 
100 
80-100 
80 
24 
1000 
800-1000 
10 
120 
125 
100-125 
100 
20 
1250 
1000-1250 
12 
100 
160 
125-160 
125 
16 
1600 
1250-1600 
16 
80 
200 
160-200 
160 
12 
2000 
1600-2000 
20 
70 
250 
200-250 
200 
10 
2500 
2000-2500 

---

25 
60 
315 
250-315 
3.Nomerlari M5, M7, M10, M14, M20, M28, M40 bo’lgan mikroporoshoklar. 
Donadorlik donalar o’ta oladigan elaklarning bir pogon dyuymiga (25,4 mm ga ) 
to’g’ri keladigan teshiklar soni bilan ham aniqlanishi mumkin. Son (nomer) asosiy 
fraktsiya abraziv donalari o’lchamini ko’rsatadi. Asosiy fraktsiya abraziv donalari
xamma donalar umumiy tarkibining, odatda, 40-50% ni tashkil etadi, qolganlari 
esa asosiy bo’lmagan fraktsiyaning mayda va yirik donalaridan iborat bo’ladi. 58 – 
jadvalda donadorlikning metrik va dyuyom sistemalaridagi nomelari keltirilgan.
Mikroporoshoklar donalarning o’rtacha ko’ngdalang o’lchami mikroskop
yordamida o’lchanadi va mikron xisobida ifodalanadi. Sirik donali abraziv 
materialdan tayyorlangan jilvirlash asbobidan xomaki jilvirlashda foydalaniladi; 
o’rtacha donali jilvirlash uchun, mayda donali jilvirlash asbobidan esa tozalab 
jilvirlash uchun ishlatiladi. Mikroporoshoklar pritirlash, dovodkalash va rezg’ba 
jilvirlashda ishlatiladi.
B o g’ l o v ch i m a t ye r i a l
– jilvirlash asbobiga zarur rasm berish uchun 
abraziv donalarni bir- biriga tsementlovchi modda.
Sanoatda eng ko’p ishlatiladigan bog’lovchi materiallar quyidagilar: 
1)anorganik moddalar – keramik, silikat va magnezial bog’lovchilar; 
2)organik moddalar – vulkanit va bakelit bog’lovchilar.
Keramik bog’lovchilar (bular K xarfi bilan belgilanadi). Bog’lovchining asosi oq 
rangli o’tga chidamli gil, kvarts, dala shpati, talg’k va chaqmoqtosh kukunidir. Bu 
komponentlar abraziv donalar bilan qorishtirilib, katta bosim ostida presslanadi, 
quritiladi va 1300-1400
0
temperaturada pishiriladi. Keramik bog’lovchi vositasida 
tayyorlangan jilvirlash toshlarining g’ovakligi yuqori, bog’lovchisining qattiqligi 
bir tekis va kesish xossalari yaxshi bo’ladi. Abraziv donalar yoyila borgan sari 
keramik bog’lovchi uvalanib tushadi, natijada navbatdagi donalar ochilib qoladi, 
shu tufayli jilvirlash toshi o’zining kesish xossalarini yo’qolmaydi. Bundan 
tashqari, jilvirlash toshi tez silliqlanib qolmaydi, binobarin, zakotovkani kuchli 
darajada qizdirmaydi, sovuqqa chidaydi va sovituvchi suyuqlik tahsiriga bardosh 
beradi. Keramik bog’lovchili jilvirlash toshlari (maxsus vazifalar uchun 
mo’ljallangan toshlardan va boshqalar) 35 m/sek dan oshmaydigan aylana 
tezliklarda ishlaydi, maxsus ishlar uchun mo’ljallangan toshlar esa 50 m/sek gacha 
bo’lgan tezliklarda xam ishlay oladi. Keramik bog’lovchili jilvirlash toshlaridan 
jilvirlash ishlarining qariyb barcha turlarida foydalaniladi. Keramik bog’lovchili 
jilvirlash toshlarining kamchiligi shundan iboratki, ular elastik bo’lmaydi, ularning 
mo’rtligi nisbatan katta bo’ladi, zarblarga yaxshi chiadaydi va ulardan nozik 
toshlar yasab bo’lmaydi.