Microsoft Word kartografiya doc

 
4.8. Kartodiagramma usuli 
Si
ё
siy–mamuriy va tabiiy chegarali h’ududlarda voqea-h’odisalarning 
geografik tarqalishi, diagrammalar 
ё
rdamida tasvirlanishi 
kartodiagramma usuli
 
deyiladi. Kartodiagramma statistik usul h’isoblanib, u bilan turli kartalarni (tabiiy, 
ijtimoiy-iqtisodiy, qishloq xwjaligi) tuzish mumkin. Dengizlarda ovlanadigan 
baliqlar miqdori, sug’oriladigan erlar tarkibi, yillik 
ё
g’in-sochin miqdori kabi 
kartalar shuningdek, dun
ё
bwyicha tay
ё
rlanadigan 
ё
qilg’i strukturasida ayrim 
davlatlarning 
ё
ki guruh’ mamlakatlarning h’issasini kartodiagrammalarda 
kwrsatish qulay. Kartodiagrammada turli soh’alar h’amda ularning strukturasi 
h’am tasvirlanadi. Masalan, elektr energiya ishlab chiqarish kartasida uning 
strukturasi, yani gidroelektrostantsiyalar, issiqlik va atom elektr stantsiyalarining 
ishlab chiqargan energiyalari aloh’ida-aloh’ida karta diagramma bilan 
kwrsatiladi. 
51-rasm. 
Doiraviy kartodiagramma (raqamlar bilan Belorus viloyatlaridagi 
shah’ar ah’olisining soni mln. kishi h’isobida kwrsatilgan). 
Kartodiagrammalar geometrik shakllardan iborat bwlib, sirtdan qaraganda 
belgilar usuliga wxshaydi. Lekin bular orasida katta farq bor. Belgilar usulida 
voqea va h’odisalar malum bir joyga tegishli, yani aniq wrni kwrsatilsa, 
kartodiagrammada ularning maydon bwyicha miqdor yig’indisini kwrsatadi.
Hamma vaqt absolyut miqdor berilib, qanday sifat kwrsatkichlardan tashkil 
topganligi kwrsatilgan kartodiagrammalarga strukturali kartodiagrammalar 
deyiladi. Ular h’ududning xoh’lagan joyida strukturalarga bwlingan h’olda ranglar 
ё
ki shtrix chiziqlar bilan tasvirlanadi. Kartodiagrammada voqea-h’odisalarning 
dinamikasi h’am kwrsatilishi mumkin. Chegaralar kartodiagrammaning asosiy 
elementlaridan biri bwlib, u aniq wqiladigan qilib beriladi. Kartodiagramma 
voqea-h’odisalarning h’aqiqiy wrnini kwrsata olmasligi h’am mumkin. Bazan 

---

72
unda tasvirlangan kwrsatkich boshqa joyda h’am berilishi mumkin. Xususan, 
Qoraqalpog’iston Respublikasida h’aydaladigan er miqdorini, olingan paxta va 
sholining yalpi h’osilini kwrsatish kerak bwlsa-da, diagramma shakli h’uddi shu 
ekinlar ekiladigan joyda tasvirlanishi mumkin bwlmasa Ustyurtning biror joyiga 
h’am qwyish mumkin. 
Wzbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy atlasidagi (2000) bir qancha kartalar, 
yani «Qishloq xwjaligi», «Donli ekinlar», «Paxtachilik», «Fermer xwjaliklari» va 
boshqa kartalar shu usulda tasvirlangan.