Microsoft Word kartografiya doc

 
37-rasm.
Evropa kartasi 2 xil komponovkada tasvirlangan. 

---

57
 
38-rasm. 
Dun
ё
kartasini 2 xil komponovkada kwrinishi. 
 
3.7. Kartalarning twrlariga qarab proektsiyalarni aniqlash va 
orientirlash 
 
Yuqorida kwrib chiqqanimizdek, er yuzasining turli h’ududlarini kartalari 
uchun turli xil proektsiyalardan foydalaniladi. Meridian va parallellarning shakli 
va xususiyatlariga qarab qanday proektsiyalar ishlatilganligini aniqlash mumkin 
(39-rasm).
Bundan tashqari K.A.Salishev va A.V.Ged
ı
minlar taklif qilgan 
proektsiyalarni aniqlash jadvalidan h’am foydalanilsa bwladi.
Kartalardan foydalanishda uni orientirlab olishni bilish kerak. Odatda 
maktablarda wqituvchilar kartadan foydalanish uchun uni devorga osib qwyib 
swng tushuntira boshlaydilar. Osib qwygan kartaning tepa tomonini shimol, 
pastki qism janub deb wrgatiladi. Wquvchi h’ar doim tepa tomon shimol ekan 

---

58
deb wylaydi. Bu usul twg’ri emas, chunki wquvchilarda sinfning tepasi shimol 
ekan degan tasavvur h’osil bwladi.
Kartani wquvchilarga dastlab tushuntirish uchun uni shimol va janubga 
orientirlab olish kerak. Buning uchun kartadan oldin wquvchilarga globusni 
kwrsatib, globus Er sharining kichraytirilgan shakli ekanini, uning shimoliy va 
janubiy qutblarini kwrsatib, uni erga 
ё
tqizib qwyib shimolini-shimolga janubini-
janubga ywnaltirib (yani shimol va janubni, 
sharq va g’arbni) orientirlash zarur, shu 
vaqtni wzida yarim sharlar kartasini olib 
erga 
ё
yib ustiga globusni 
ё
tqizib karta 
shimolini globus shimoliga twg’rilab 
orientirlash kerak. Shundan keyingina 
kartani olib devorga osib qwyib ishlatish 
kerak, yani kartaning wrni wzgarishi bilan 
gorizont tomonlari wzgarmasligini 
wquvchilar tushunishlari kerak. Kartalarni 
shimol va janubini aniqlashda uning tashqi 
ramkasiga qarab emas, balki shimoliy va 
janubiy geografik qutblarni tutashtiruvchi 
twg’ri chiziq bilan tasvirlangan meridianga 
qaraladi.